Grupa chorób w przebiegu których dochodzi do odkładania się, głównie w przestrzeniach zewnątrzkomórkowych, nieprawidłowych białek o włókienkowej strukturze. włókna amyloidowe, niezależnie od ich zróżnicowanego składu chemicznego wykazują pewne wspólne właściwości, z których najważniejsze to:
- nierozpuszczalność w warunkach fizjologicznych zapewniająca odporność na działanie proteaz
- drugorzędowa struktura beta („harmonijka”)
- typowa czwartorzędowa struktura warunkująca charakterystyczny obraz ultrastrukturalny i dwujłomność po wybarwieniu czerwienią Kongo (nierozgałęziające się włókna o śr ok 7.5 – 10 nm stanowiące komponent fibrylarny z periodycznie rozmieszczonymi jednostkami pentagonalnymi o śr 9 nm – tzw komponent P)
Poszczególne rodzaje amyloidu różnią się od siebie składem chemicznym komponentu fibrylarnego, co łączy się z klasyfikacją amyloidozy:
1. Amyloidoza systemowa (układowa)
1.1. związana z dyskrazjami komórek wytwarzających immunoglobuliny (w tym amyloidoza dawniej określana jako „pierwotna” i amyloidoza związana ze szpiczakiem mnogim) komponent fibrylarny = łańcuchy lekkie immunoglobulin lub ich N-końcowe odcinki (=AL)
1.2 odczynowa, dawniej zwana „wtórną”, związana z przewlekłymi chorobami zapalnymi (tbc, osteomyelitis, bronchiectasis – ongiś ; obecnie – reumatoidalne zapalenie stawów [14 -26% chorych na rzs, amyloidoza powstaje średnio po 10 latach u dorosłych, po 3 latach u dzieci], colitis ulcerosa, colitis granulomatosa, kolagenozy) i nowotworowymi (ziarnica złośliwa, rak nerki)
komponent fibrylarny = HDL-SAA (=AA) N-koniec o długości 76 aminokwasów z pochodzącego z surowicy białka ostrej fazy o nazwie SAA. wytwarzane jest w wątrobie, masa 12kd, wchodzi w skład kompleksów HDL3. nieznana jest jego funkcja fizjologiczna. podobnie jak wypadku AL nierozpuszczalny składnik amyloidu powstaje prawdopodobnie w wyniku proteolizy prekursora w nieprawidłowym miejscu – otrzymany łańcuch jest odporny na dalsze trawienie przez system fagocytarny.
1.3 związana z długotrwałą dializą w przebiegu przewlekłej niewydolności nerek . dotyczy głównie kanału nadgarstka i tkanek okołostawowych
komponent fibrylarny = beta2-mikroglobulina (normalne białko surowicy)
1.4 rodzinna gorączka śródziemnomorska aut.rec, Żydzi Sefardyjscy. wczesna niewydolność nerek, jedyny rodzaj amyloidozy który można skutecznie leczyć podając kolchicynę (mechanizm dzialania nieznany).
komponent fibrylarny = HDL3-SAA
1.5 rodzinne polineuropatie skrobiawicze Żydowska, Portugalska, Japońska, Szwedzka, Szwajcarska i inne. dziedziczone autosomalnie dominująco.
komponent fibrylarny = nieprawidłowe warianty prealbuminy (czyli transtyretyny – normalnego białka surowiczego, wiążącego tyroksynę i retinol) skłonne do gromadzenia w ścianach naczyń i w nerwach obwodowych.
1.6 systemowa amyloidoza starcza
komponent fibrylarny identyczny jak w polineuropatiach skrobiawiczych sugeruje, że może być ona genetycznie uwarunkowana.
2. Amyloidoza miejscowa
2.1 endokrynna – komponent fibrylarny stanowią prohormony (prokalcytonina w raku rdzeniastym tarczycy i proinsulina w insulinoma)
2.2 mózgowa kilka form, z których najczęstszą jest choroba Alzheimera, komponent fibrylarny tworzy białko A4 zwane też „beta2 amyloid protein”.
komponent P (AP)
glikoproteina składająca się z 5 podjednostek o śr 4 nm, całość ma śr ok 9 nm. identyczny w każdym typie amyloidozy. fizjologicznie obecny w surowicy, błonach podstawnych kłębków nerkowych i tkance łącznej elastycznej. u gryzoni zachowuje się jak białko ostrej fazy. u ludzi rola fizjologiczna nie jest znana. prawdopodobnie w patogenezie amyloidozy odgrywa niewielkie znaczenie – przyłącza się do już istniejących złogów , możliwe że zwiększa ich odporność na enzymy proteolityczne.
Barwienie amyloidu:
czerwień Kongo – barwi się na czerwono i daje niebieską dwujłomność w świetle spolaryzowanym. barwienie wspólne dla wszystkich typów amyloidu, warunkowane przez strukturę beta. AA traci powinowactwo do Congo red po potraktowaniu nadmanganianem potasu, inne typy amyloidu nie.
fiolet krystaliczny lub metylowy (związki tiazynowe) – metachromazja.
tioflawina T i S – fluorescencja w UV
czerwień Saturna – na czerwono
hematoksylina-eozyna – słabo eozynochłonnie
PAS – słabo (+)
Morfologia amyloidozy.
pewne prawidłowości dotyczące rozmieszczenia złogów:
- amyloidoza odczynowa – raczej nerki, wątroba, śledziona, tarczyca, ww chłonne
- amyloidoza związana z dyskrazjami immunocytarnymi – raczej serce, przewód pokarmowy, język, skóra, nerwy obwodowe i lokalizacje niezwykłe (np oko, drogi oddechowe)
niemniej na podstawie rozmieszczenia złogów nie można diagnozować typu amyloidozy.
nerki – narząd krytyczny w wypadku amyloidozy, częsta przyczyna śmierci w przebiegu nerczycy i niewydolności nerek (bardzo rzadko nadciśnienie). nerka duża i blada lub , w wypadku amyloidozy naczyń , pomniejszona. złogi we wszystkich kłębkach (najpierw podśródbłonkowo), następnie w tkance zrębu około kanalików i w ścianach tętniczek. dochodzi do zwężenia światła kanalików i stopniowej atrofii narządu.
śledziona – makroskopowo normalna ew splenomegalia do 800 g. zaczyna się zwykle okołogrudkowo i z całkiem niejasnych przyczyn przyjmuje 2 formy : ograniczoną do miazgi białej (śledziona sagowata) i drugą, z zajęciem miazgi czerwonej (ściany sinusoid i zrąb łącznotkankowy miazgi czerwonej)- śledziona sadłowata (
Jak wygląda (makroskopowo)
mapowate złogi amyloidu)
wątroba – może być makroskopowo niewidoczna, możliwa hepatomegalia, narząd staje się blady, twardy, „woskowy”. początkowo złogi w przestrzeniach Dissego. mimo atrofii znacznej ilości hepatocytów czynność wątroby zachowana jest zaskakująco dobrze.
serce – zajęte zwykle w amyloidozie będącej następstwem dyskrazji immunocytarnej. istnieje forma izolowanej starczej amyloidozy serca. zwykle makroskopowo normalne. czasem guzkowate złogi pod endocardium (możliwe zaburzenia przewodnictwa). kardiomiocyty – atrofia z ucisku. objawy naśladują pericarditis constrictiva lub kardiomiopatię restrykcyjną. najgroźniejsze są arytmie i bloki.
mózg – najczęstsza postać to choroba Alzheimera : poszerzenie rowków i atrofia kory, szczególnie okolic czołowej, ciemieniowej i skroniowej. mikroskopowo:
- zwyrodnienie włókienkowe neuronów – pęczki neurofilamentów, silnie srebrochłonne, lekko bazofilne, śródcytoplazmatyczne – przemieszczają jądro. w ME jako heliksy z par filamentów o okresowości 80nm, śr ok 7-9 nm.
- płytki starcze (senile plaques)zewnątrzkomórkowe złogi amyloidu otoczone przez jaśniejsze halo – zdegenerowane wypustki kk nerwowych.
- angiopatia amyloidowa, najbardziej stały składnik choroby. dotyczy małych tętniczek popajęczynówkowych i kory ale nigdy w istocie białej.
–zwyrodnienie ziarnisto-wodniczkowe (degeneratio granovacuolaris). przezierne wakuole o śr. 5 mm z argrofilnyn rdzeniem w neuronach.
–ciałka Hirano – inkluzje eozynochłonne w kk piramidalnych hipokampa. zbudowane są z filamentów aktynowych. dotyzy 5% populacji po 65 rż i stanowi 50% przypadków demencji. przeżycia są o 50-66% krótsze niż u rówieśników nie cierpiących na tę chorobę. prawdopodobnie najczęstszy typ amyloidozy. początek zwykle po 50 rż – dyskretne upośledzenie intelektu i zaburzenia nastroju. postępująca dezorientacja i utrata pamięci doprowadza w ciągu 5-10 lat do głębokiej demencji z unieruchomieniem. śmierć z powodu infekcji lub odwodnienia. w 10% występuje rodzinnie. identyczne zmiany u wszystkich chorych z zespołem Downa po 45 rż.
inne narządy – nadnercza (początek w warstwie kłębkowej kory), tarczyca, przysadka, stawy, kanał nadgarstka (ligamentum carpale), przewód pokarmowy (zespoły złego wchłaniania, biegunki)
Jest to ciężka choroba. AL – mediana przeżycia 14 miesięcy (w przypadkach ze szpiczakiem jeszcze krótsza), AA rokuje nieco lepiej.
Skomentuj jako pierwszy!