Borelioza

Historia choroby:

• koniec XIX – objawy kliniczne opisywane jako samodzielne schorzenia
• 1910 – A.Afzelius opisał obrączkowatą zmianę skórną, powiększającą się obwodowo. Podejrzewał, ukłucie przez kleszcza Ixodes ricinus, nazwał ją rumieniem wędrującym (erythemamigrans EM)
• 1977 – Steere i wsp. opisali endemiczne występowanie zachorowań na zapalenie stawów, Old Lyme (Connecticut)
• 1948r  – w Polsce pierwszy opis przypadku EM został przedstawiony przez Rosnera
• Lata 80’ początki rozpoznawania boreliozy w Polsce

Etiologia choroby

• krętek Borrelia burgdorferi
• bakteria z rodziny Spirochetaceae, rodzaju Borrelia
• bakteria Gram-ujemna, spiralnego kształtu z peryplazmatycznymi wiciami

W zewnętrznej błonie komórkowej posiada 2 białka antygenowo zróżnicowane: OspA i OspB.  Odmiany antygenowe krętka różnią się rejonem występowania oraz przebiegiem klinicznym choroby.

Gdzie występuje borelioza – epidemiologia

• Borelioza występuje we wszystkich rejonach półkuli północnej
• opisywano także przypadki w Australii
• Polska: białowieża, białostockie, mazury,suwalszczyzna, wszystkie tereny zalesione
• Rezerwuar = gryzonie, sarny
• Wektor = kleszcze Ixodes (sezonowość: wczesna wiosna + jesień)

Przenosiciel: kleszcze (w Europie – Ixodes ricinus) stanowią jednocześnie rezerwuar zarazka, gdyż raz zakażone przekazują to następnym pokoleniom największa aktywność: wczesna wiosna (kwiecień, maj) i jesień (wrzesień, październik).

kleszcze

• pracownicy leśni (choroba zawodowa)
• grzybiarze
• osoby zbierające runo leśne

Postacie kliniczne boreliozy

Obraz kliniczny jest bardzo zróżnicowany, zależy od okresu choroby i stopnia zajęcia poszczególnych układów. Tradycyjnie dzieli się na 3 okresy:

Wczesna borelioza z Lyme

• stadium – zakażenia ograniczonego
  • rumień wędrujący
  • chłoniak limfocytarny skóry
• stadium – zakażenia rozsianego
  • rumień wędrujący mnogi (wtórny)
  • wczesna neuroborelioza
  • zapalenie stawów (duże, kilka, gl.kolanowe)
  • zapalenie mięśnia sercowego

Odczyn zapalny może ustępować w środku zmiany, a nasilać się na obwodzie. Rumień niebolesny, nadmiernie ucieplony, skóra nad nim napięta, a także występuje zwykle na kończynach górnych i dolnych, rzadziej w innej okolicy. Oprócz rumienia wędrującego spotykane jest okoliczne węzły chłonne często powiększone i rzadko uogólniona limfadenopatia. Nietypowe zmiany skórne (wyjątkowo, zamiast rumienia): liczne rumienie, rozsiane zmiany podobne do róży, grudki liszajcowate obrzęk i odbarwienie.

Późna borelioza z Lyme

• przewlekłe zapalenie zanikowe skóry kończyn (Acrodermatitis Chronica Atrophicans )
• neurologiczne, reumatologiczne lub inne zmiany narządowe utrzymujące się przez co najmniej 12 miesięcy

Rumień wędrujący EM

W miejscu  ukłucia (dorośli – kończyny i tułów, dzieci – głowa i szyja) –czerwona grudka lub plamka z centralnym przejaśnianiem, powiększa się obwodowo, odgraniczona od zdrowej skóry (średnica zmiany ponad 5 cm odróżnia EM od skórnego odczynu hyperergicznego). Ustępuje bez śladu, po około 4 tyg. Może niekiedy pozostawiać przebarwienie lub odbarwienie. U ok. 30% zakażonych rumień wędrujący nie występuje!

rumień wędrujący

Chłoniak limfocytarny skóry (LBC),

Chłoniak limfocytarny skóry

Acrodermatitis Chronica Atrophicans

To sinawoczerwona zmiana, o charakterze ciastowatego obrzęku, na dystalnych częściach kończyn. Poprzedzona wystąpieniem EM na tej samej kończynie od pół roku do 8 lat. Jest zmianą typową dla późnego stadium boreliozy. Zmiana skórna rozpoczynająca się jako niebieskawoczerwonawe przebarwienie z obrzękiem skóry. Faza naciekowa może trwać wiele lat prowadząc stopniowo do zaniku skóry. Występuje najczęściej w miejscu, w którym uprzednio był rumień wędrujący. Zmiany zanikowe mogą przypominać twardzinę ograniczoną. Ponadto częściej występuje u kobiet.

Acrodermatitis Chronica Atrophicans

Borrelia lymphocytoma pseudochłoniak boreliozowy

To łagodna zmiana w skórze lub tkance podskórnej. Ma wygląd niebiesko-czerwonawej lub sinawej grudki albo nacieku o średnicy 1-5cm. Najczęściej zmiana pojedyncza, ale może przyjąć postać rozsianą. Znika dość szybko po antybiotykoterapii. Może wystąpić w każdym okresie boreliozy, ale najczęściej pojawia się w II okresie.

Wpływ boreliozy na układ krążenia

Pojawiają się omdlenia, uczucie kołatania serca, bóle w klatce piersiowej. Ponadto zaburzenia przewodnictwa i rytmu, zapalenia osierdzia (+ wyskięk), wsierdzia i mięśnia sercowego, rzadko pancarditis. Ustępują szybko, do 6 tyg. bez następstw.

Neuroborelioza

Wywołuje senność i łatwa męczliwość.

• wczesna neuroborelioza – porażenie n.VII     (jedno i obustr.)
• późna neuroborelioza po roku – encephalitis, encephalomeningitis, zespoły otępienne, depresyjne, psychotyczne, pseudoguzowe, porażenia spastyczne, niedowłady, upośledzenie czynności zwieraczy.

W płynie mózgowo-rdzeniowym:

• cytoza 50-500 kom/mm3,
• białko (60-120mg%)
• prawidłowym lub lekko obniżonej glukozie
•  dodatnie odczyny globulinowe

Rozpoznanie boreliozy

Objawy kliniczne i badania laboratoryjne

• rutynowe badania krwi i moczu nie wykazują charakterystycznych odchyleń od normy
• bad. płynu mózgowo-rdzeniowego (w postaciach z zajęciem układu nerwowego):
  • wczesna neuroborelioza: cytoza do ok.100/mm3 z przewagą limfocytów, zwiększone stężenie białka
  • późna neuroborelioza: zwiększone stężenie białka ze zwiększeniem stężenia IgG w płynie m-r.

• Izolacja i hodowla krętka bardzo ograniczona
• Podstawa – bad. serologiczne (ELISA i WB), zwykle „+” po 6 tyg.
• PCR – fr.DNA w surowicy
• Płyn mózg.-rdz.

Metody swoiste:

• izolacja i hodowla krętka (wynik ujemny nie wyklucza choroby)
• badania serologiczne:
  • wykrywanie swoistych p-ciał przeciwko antygenom B.burgdorferi (po upływie 6 tygodni od zakażenia)
  • met. immunofluorescencji pośredniej
  • met. immunoenzymatyczna (ELISA)
  • met. Western-blot
• wykrywanie kwasów nukleinowych krętka
  • PCR

Badania serologiczne:

• wyniki fałszywie dodatnie: w przebiegu kiły, leptospiroz, kolagenoz, stwardnienia rozsianego
• wyniki fałszywie ujemne:spowodowane zmiennością osobniczą odpowiedzi immunologicznej gospodarza i zmiennością antygenową krętków

W razie podejrzenia neuroboreliozy ważne jest jednoczesne oznaczenie i porównanie stężenia przeciwciał w płynie mózgowo-rdzeniowym i surowicy

Leczenie boreliozy trwa od 21 do 30 dni

Wystąpienie erythema migrans u osoby ukąszonej przez kleszcza jest równoznaczne z rozpoznaniem boreliozy! Wymaga zawsze zastosowania antybiotyku, niezależnie od wyniku testu serologicznego.

• Amoxycylina 2,0 do 3,0g/d w 3-4 dawkach
• Doxycyclinę 2x100mg /d przez 3 tyg.(nie w ciąży)
• Ceftriaksonu 2g/d
• Neuroboreliozy- z wyboru cefalosporyny III gen:
  • cefotaksym 3x2g na dobę
  • ceftriakson -2g/dobę                       przez 30-40 dni
• u chorych z zajęciem stawów:
  • doksycyklina (2x100mg)
  • ew. penicyliny lub cefalosporyny

Zapobieganie boreliozie

Nie ma szczepionki.Pozostaje unikanie ekspozycji na ukąszenia przez kleszcze:

• odpowiednia odzież
• omijanie rejonów, gdzie mogą być kleszcze
• dokładna kontrola ciała po powrocie z lasu, łąki, itp.
• repelenty przeciwko kleszczom

Stosunek liczby osób zakażonych do liczby pokąsanych przez kleszcze stanowi zaledwie mały ułamek.

Usuwanie kleszcza

Wyjęcie za pomocą pęsety lub grubej igły do wstrzyknięć i następnie odkażenie miejsca ukąszenia.

 

 

Odwiedzający wpisali takie problemy: