Historia choroby:
- koniec XIX – objawy kliniczne opisywane jako samodzielne schorzenia
- 1910 – A.Afzelius opisał obrączkowatą zmianę skórną, powiększającą się obwodowo. Podejrzewał, ukłucie przez kleszcza Ixodes ricinus, nazwał ją rumieniem wędrującym (erythemamigrans EM)
- 1977 – Steere i wsp. opisali endemiczne występowanie zachorowań na zapalenie stawów, Old Lyme (Connecticut)
- 1948r – w Polsce pierwszy opis przypadku EM został przedstawiony przez Rosnera
- Lata 80’ początki rozpoznawania boreliozy w Polsce
Etiologia choroby
- krętek Borrelia burgdorferi
- bakteria z rodziny Spirochetaceae, rodzaju Borrelia
- bakteria Gram-ujemna, spiralnego kształtu z peryplazmatycznymi wiciami
W zewnętrznej błonie komórkowej posiada 2 białka antygenowo zróżnicowane: OspA i OspB. Odmiany antygenowe krętka różnią się rejonem występowania oraz przebiegiem klinicznym choroby.
Gdzie występuje borelioza – epidemiologia
-
Borelioza występuje we wszystkich rejonach półkuli północnej
-
opisywano także przypadki w Australii
- Polska: białowieża, białostockie, mazury,suwalszczyzna, wszystkie tereny zalesione
- Rezerwuar = gryzonie, sarny
- Wektor = kleszcze Ixodes (sezonowość: wczesna wiosna + jesień)
Przenosiciel: kleszcze (w Europie – Ixodes ricinus) stanowią jednocześnie rezerwuar zarazka, gdyż raz zakażone przekazują to następnym pokoleniom największa aktywność: wczesna wiosna (kwiecień, maj) i jesień (wrzesień, październik).
- pracownicy leśni (choroba zawodowa)
- grzybiarze
- osoby zbierające runo leśne
Postacie kliniczne boreliozy
Obraz kliniczny jest bardzo zróżnicowany, zależy od okresu choroby i stopnia zajęcia poszczególnych układów. Tradycyjnie dzieli się na 3 okresy:
Wczesna borelioza z Lyme
- stadium – zakażenia ograniczonego
- rumień wędrujący
- chłoniak limfocytarny skóry
- stadium – zakażenia rozsianego
- rumień wędrujący mnogi (wtórny)
- wczesna neuroborelioza
- zapalenie stawów (duże, kilka, gl.kolanowe)
- zapalenie mięśnia sercowego
Odczyn zapalny może ustępować w środku zmiany, a nasilać się na obwodzie. Rumień niebolesny, nadmiernie ucieplony, skóra nad nim napięta, a także występuje zwykle na kończynach górnych i dolnych, rzadziej w innej okolicy. Oprócz rumienia wędrującego spotykane jest okoliczne węzły chłonne często powiększone i rzadko uogólniona limfadenopatia. Nietypowe zmiany skórne (wyjątkowo, zamiast rumienia): liczne rumienie, rozsiane zmiany podobne do róży, grudki liszajcowate obrzęk i odbarwienie.
Późna borelioza z Lyme
- bóle korzeniowe
- porażenie nerwu twarzowego (jedno- lub obustronne)
- objawy oponowe
- porażenia innych nerwów czaszkowych
- rozsiana polineuropatiawczesne zapalenia mózgu
Objawy ze strony serca:
- zaburzenia przewodnictwa: blok przedsionkowy I°, II°, lub III°
- zapalenie osierdzia
- zapalenie mięśnia sercowego
Objawy ze strony układu stawowego to zapalenie jednego lub kilku stawów (najczęściej zajęte są duże stawy, zwłaszcza kolanowe). Zapalenie stawu trwa kilka dni do kilku tygodni. Zmiany zapalne występują kolejno lub jednocześnie w kilku stawach.
- przewlekłe zapalenie zanikowe skóry kończyn (Acrodermatitis Chronica Atrophicans )
- neurologiczne, reumatologiczne lub inne zmiany narządowe utrzymujące się przez co najmniej 12 miesięcy
- obustronne zapalenie nerwu wzrokowego z ogniskami demielinizacji w OUN
- zespoły zbliżone do stwardnienia rozsianego
- zaburzenia psychiczne
- inne
Pojawiają się zmiany w narządach ruchu: dotyczą najczęściej tylko jednego lub paru dużych stawów, kilkuletni proces zapalny może powodować uszkodzenia powierzchni stawowych z powstawaniem nadżerek i geod widocznych w badaniu RTG. Występuje Acrodermatitis chronica atrophicans – czytaj niżej.
Zmiany w narządzie wzroku:
- zapalenie nerwu wzrokowego
- zapalenie rogówki
- zapalenie tęczówki
- zapalenie naczyniówki
Rumień wędrujący EM
W miejscu ukłucia (dorośli – kończyny i tułów, dzieci – głowa i szyja) –czerwona grudka lub plamka z centralnym przejaśnianiem, powiększa się obwodowo, odgraniczona od zdrowej skóry (średnica zmiany ponad 5 cm odróżnia EM od skórnego odczynu hyperergicznego). Ustępuje bez śladu, po około 4 tyg. Może niekiedy pozostawiać przebarwienie lub odbarwienie. U ok. 30% zakażonych rumień wędrujący nie występuje!
Chłoniak limfocytarny skóry (LBC),
Acrodermatitis Chronica Atrophicans
Borrelia lymphocytoma pseudochłoniak boreliozowy
Wpływ boreliozy na układ krążenia
Neuroborelioza
- wczesna neuroborelioza – porażenie n.VII (jedno i obustr.)
- późna neuroborelioza po roku – encephalitis, encephalomeningitis, zespoły otępienne, depresyjne, psychotyczne, pseudoguzowe, porażenia spastyczne, niedowłady, upośledzenie czynności zwieraczy.
- cytoza 50-500 kom/mm3,
- białko (60-120mg%)
- prawidłowym lub lekko obniżonej glukozie
- dodatnie odczyny globulinowe
Rozpoznanie boreliozy
- rutynowe badania krwi i moczu nie wykazują charakterystycznych odchyleń od normy
- bad. płynu mózgowo-rdzeniowego (w postaciach z zajęciem układu nerwowego):
- wczesna neuroborelioza: cytoza do ok.100/mm3 z przewagą limfocytów, zwiększone stężenie białka
- późna neuroborelioza: zwiększone stężenie białka ze zwiększeniem stężenia IgG w płynie m-r.
- Izolacja i hodowla krętka bardzo ograniczona
- Podstawa – bad. serologiczne (ELISA i WB), zwykle „+” po 6 tyg.
- PCR – fr.DNA w surowicy
- Płyn mózg.-rdz.
Metody swoiste:
- izolacja i hodowla krętka (wynik ujemny nie wyklucza choroby)
- badania serologiczne:
- wykrywanie swoistych p-ciał przeciwko antygenom B.burgdorferi (po upływie 6 tygodni od zakażenia)
- met. immunofluorescencji pośredniej
- met. immunoenzymatyczna (ELISA)
- met. Western-blot
- wykrywanie kwasów nukleinowych krętka
- PCR
Badania serologiczne:
- wyniki fałszywie dodatnie: w przebiegu kiły, leptospiroz, kolagenoz, stwardnienia rozsianego
- wyniki fałszywie ujemne:spowodowane zmiennością osobniczą odpowiedzi immunologicznej gospodarza i zmiennością antygenową krętków
W razie podejrzenia neuroboreliozy ważne jest jednoczesne oznaczenie i porównanie stężenia przeciwciał w płynie mózgowo-rdzeniowym i surowicy
Leczenie boreliozy trwa od 21 do 30 dni
- Amoxycylina 2,0 do 3,0g/d w 3-4 dawkach
- Doxycyclinę 2x100mg /d przez 3 tyg.(nie w ciąży)
- Ceftriaksonu 2g/d
- Neuroboreliozy- z wyboru cefalosporyny III gen:
- cefotaksym 3x2g na dobę
- ceftriakson -2g/dobę przez 30-40 dni
- u chorych z zajęciem stawów:
- doksycyklina (2x100mg)
-
ew. penicyliny lub cefalosporyny
Zapobieganie boreliozie
- odpowiednia odzież
- omijanie rejonów, gdzie mogą być kleszcze
- dokładna kontrola ciała po powrocie z lasu, łąki, itp.
- repelenty przeciwko kleszczom
Stosunek liczby osób zakażonych do liczby pokąsanych przez kleszcze stanowi zaledwie mały ułamek.
Usuwanie kleszcza
Wyjęcie za pomocą pęsety lub grubej igły do wstrzyknięć i następnie odkażenie miejsca ukąszenia.
Skomentuj jako pierwszy!