PILOKARPINA stosowana w okulistyce w kroplach i maści w roztworach 0.5 –4% -zwęża źrenicę i obniża ciśnienie śródgałkowe po kilku minutach po podaniu, czas działania – 4 – 8 godzin.
Także w stanach zapalnych tęczówki w celu zapobiegania zrostom soczewkowo-tęczówkowym. Podawana w dawce 10-15 mg s.c. , 5-10 mg p.o. zwiększa wydzielanie potu, śliny i łez – w zespole Sjögrena, po radioterapii głowy i szyi.
Mogą wystąpić objawy ogólne: RR i HR, łzawienie, ślinienie, wzrost wydzielania soku żołądkowego, nudności, wymioty, biegunka, kolka jelitowa, skurcz oskrzeli. Miejscowo – przekrwienie.
Przeciwwskazania
- w ChNS – spadek RR nasila niedokrwienie,
- w nadczynności tarczycy – przedsionkowe zaburzenia rytmu,
- w chorobie wrzodowej żołądka –wzrost wydzielania soku żołądkowego,
- w astmie – skurcz oskrzeli
KARBACHOL stosowany dospojówkowo w okulistyce w leczeniu jaskry. Działanie bezpośrednie na r. ch.i pośrednie na EACh, działa silniej i dłużej. Liczne działania niepożądane miejscowe i ogólne.
Przyczyną podwyższenia ciśnienia śródgałkowego jest prawie zawsze upośledzenie odpływu wodnistej cieczy wydzielanej przez ciało rzęskowe, poprzez źrenicę i kąt przesączania do układu żylnego. Miotyki powodują skurcz mięśnia rzęskowego i rozszerzenie kanałów drenujących w beleczkach twardówkowo-rogówkowych = odpływa płyn z komory przedniej oka.
Zatrucie muskaryną
Alkaloid ten występuje w grzybach strzępiakach (inocybe) i lejkówkach (clitocybe). Objawy zatrucia pojawiają się po 30 –60 min od spożycia grzybów. Ślinotok, łzawienie, nudności, wymioty, bóle brzucha, kolka jelitowa, biegunka, bóle głowy, zaburzenia widzenia, skurcz oskrzeli, bradykardia, spadek ciśnienia tętniczego, wstrząs. LECZENIE – ATROPINA 1 – 2 mg i.M. Co 30 minut.
Cholinolityki to konkurencyjni antagoniści receptora muskarynowego M zmniejszają lub blokują skutki pobudzenia tego układu.
cholinolityki | ||
Naturalne nieselektywne | Atropinahioscyjamina | Pokrzyk wilcza jagoda (Atropa belladonna) |
Skopolaminahioscyna | Bieluń dziędzierzawa (Datura stramonium), Lulek czarny (Hyoscyamus niger), Lulecznica kraińska (Scopolia carniolica) |
|
Pochodne syntetycznenieselektywne | Metylo- i Butylobromek skopolaminyHomatropinaTropikamidOksyfenonium
Oksyfencyklimina Ipratropium, Tiotropium oksybutynina |
|
Pochodne syntetyczneselektywne | Pirenzepinatelenzepina |
Skopolamina już w dawkach leczniczych działa wyraźnie uspokajająco i wywołuje senność. Kaftan bezpieczeństwa. Zamroczenie, utrata woli, utrata zdolności samodzielnego działania.
Atropina
Wpływ na m. gł. i gruczoły gałki ocznej: rozszerzenie źrenicy, porażenie m. rzęskowego – blok akomodacji, utrudnienie odpływu płynu z przedniej komory oka – możliwy atak jaskry, efekt olśnienia też po zastosowaniu ogólnym, zmniejszenie łzawienia.Wpływ na serce – działanie znoszące wpływ nerwu błędnego, zwiększenie częstotliwości rytmu serca, zwiększenie pojemności minutowej, wpływ na węzeł zatokowo – przedsionkowy (blok r. M2) – przyspieszenie przewodzenia węzłowego i skrócenie odstępu PQ.Wpływ na UON – w dawkach terapeutycznych możliwe uspokojenie, senność, w większych – zaburzenia orientacji, omamy, majaczenia, objawy psychotyczne. Wpływ atropiny zależy od wstępnego napięcia n.X – im większe tym większy efekt = zwłaszcza u ludzi młodych. Mały u starców i dzieci, a także w przypadku neuropatii np. cukrzycowej.Brak działania na receptor nikotynowy n.
gruczoły wydzielania zewnętrznego | ZAHAMOWANIE WYDZIELANIA |
mięśnie gładkie trzewne | ROZKURCZ |
przewodu pokarmowego |
• zmniejszenie napięcia m. gł. ścian jelit
• zwolnienie perystaltyki
• możliwy zastój treści żołądkowej, zaparcia
• działanie przeciwwymiotne
• hamowanie fazy nerwowej wydzielania HCl (słabo) i śluzu w żołądku
• suchość w jamie ustnej
|
dróg żółciowych |
• rozkurcz m. gł.
|
dróg moczowych |
• silny rozkurcz m. gł. dróg moczowych i pęcherza
• możliwy rozkurcz m. detrusor urinae z zastojem moczu
|
oskrzeli |
• rozszerzenie oskrzeli
• zagęszczanie i zmniejszanie ilości wydzieliny
|
macicy | BRAK DZIAŁANIA |
naczyń krwionośnych | BEZ EFEKTU KLINICZNEGODawki toksyczne = rozszerzenie naczyń jako obrona przed hipertermią |
- Parasympatykolityki cholinolityki to konkurencyjni antagoniści receptora muskarynowego M = zmniejszają lub blokują skutki pobudzenia tego układu
- Atropina i skopolamina to naturalne alkaloidy
- atropina to prototyp leków cholinolitycznych, naturalny alkaloid hioscyjamina
- jest wybiórczym antagonistą pozazwojowych receptorów M1 i M2 = znosi działanie Ach
- działanie może być częściowo odwrócone przez podanie inhibitora EACh
- działanie zależne od dawki
Przeciwwskazania – cholinolityki
Działania niepożądane ujawniają się już w dawkach terapeutycznych –suchość w ustach, światłowstręt, zaburzenia akomodacji, tachykardia, trudności w mikcji.
- zwężenie odźwiernika, zaleganie treści w żołądku
- niedrożność przewodu pokarmowego porażenna i atonia jelitowa
- wrzodziejące zapalenie jelita grubego powikłane okrężnicą olbrzymią
- jaskra z wąskim kątem przesączania
- przerost gruczołu krokowego
- przebywanie w wysokich temperaturach
- prowadzenie samochodu
Wskazania do stosowania cholinolityków
RESUSCYTACJA KRĄŻENIOWA – zwłaszcza w przypadku bradykardii związanej z niskim ciśnieniem i niedotlenieniem, asystolia, bloki serca – tylko atropina
- premedykacja przed znieczuleniem ogólnym – hamowanie nadmiernej sekrecji w oskrzelach spowodowanej przez niektóre anestetyki
- zapobieganie bradykardii podczas stosowania halotanu, sukcynylocholiny i in.
- zapobieganie objawom muskarynowym podczas odwracania blokady nerwowo-mięśniowej z użyciem neostygminy
- Oskrzeli – ipratropium, tiotropium
- Przewodu pokarmowego i dróg żółciowych – syntetyczne pochodne –butylobromek skopolaminy, oksyfenonium
- Dróg moczowych – oksybutynina
W OKULISTYCE – atropina, homatropina, tropikamid
- Diagnostyczne badanie refrakcji u dzieci, badanie dna oka
- Długotrwałe rozszerzenie źrenicy w zapaleniu tęczówki i ciała rzęskowego w celu zapobiegania zrostom tęczówkowo – soczewkowym
Zatrucia
- Cholinomimetykami, inhibitorami each
- Glikozydami naparsticy
- Grzybami muskarynowymi
- choroba Parkinsona – cholinolityki zmniejszają objawy akinezji, sztywności i słabiej drżenia mięśniowego
- parkinsonizm polekowy
Dawkowanie
Atropinę podaje się i.m., i.v., s.c. lub dotchawiczo.
- Premedykacja i.m. pół godziny przed zabiegiem lub i.v.: dorośli 0,4–0,6 mg
- Stany spastyczne oskrzeli – wziewnie
- Reanimacja krążeniowo-oddechowa i.v. lub dotchawiczo: w zatrzymaniu krążenia w mechanizmie asystolii lub czynności elektrycznej bez tętna z częstotliwością rytmu poniżej 60/min u dorosłych 1 mg i.v.,powtarzając co 3–5 min.
- W bradykardii zatokowej, bradyarytmii, bloku przedsionkowo–komorowym i.v.: u dorosłych 0,5–1 mg, W obu przypadkach w razie potrzeby istnieje możliwość powtarzania dawki co 5 min, maksymalnie do 2 mg u dorosłych, do 1 mg u dzieci.
- Zatrucie związkami fosforoorganicznymi i substancjami o działaniu cholinomimetycznym i.v. lub i.m.: dorośli 1–2 mg i.v., powtarzając w razie potrzeby co 10–20 min do opanowania nadmiernego wydzielania oskrzelowego i zwiększenia częstotliwości rytmu serca powyżej 80/min,
- Zatrucie grzybami zawierającymi muskarynę: 1–2 mg powtarzane co 1 godz.
- Odwracanie bloku nerwowo–mięśniowego i.v.: dorośli 0,015 mg/kg mc., z neostygminą
- Pomocniczo w stanach spastycznych mięśniówki gładkiej w jamie brzusznej (kolka wątrobowa, nerkowa) – dorośli i.m. lub i.v. 0,5–1 mg.
- W diagnostyce radiologicznej, gdy pożądane jest wywołanie rozkurczu mięśniówki gładkiej i zwolnienie pasażu jelitowego – dorośli i.m. 1 mg.
- W okulistyce: 30 min przed wziernikowaniem 1 kropla roztworu 0,25–1%. W badaniu refrakcji: dorośli i dzieci po 6. rż. 2 razy na dobę po jednej kropli roztworu 1% przez 3 dni oraz raz w dniu badania
Ipratropium (bromek ipratropium)
Działanie: antagonista receptorów muskarynowych. Podany miejscowo w aerozolu zapobiega skurczom i rozszerza oskrzela. Nie przenika do OUN. Może być stosowany u osób starszych, z chorobami serca i układu krążenia.
Wskazania: Zapobieganie i przerywanie stanów skurczowych oskrzeli: w przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc (w przewlekłym zapaleniu oskrzeli z rozedmą lub bez rozedmy płuc), w zapaleniach oskrzeli z odczynem spastycznym oraz w czasie zabiegów chirurgicznych i po nich, w lekkiej i średnio ciężkiej postaci astmy oskrzelowej.
Tiotropium (bromek tiotropium)
Działanie: wybiórczy, kompetycyjny, odwracalny długo działający antagonista receptorów muskarynowych. Działanie rozszerzające oskrzela utrzymuje się ponad 24 h,
Wskazania: Lek rozszerzający oskrzela w leczeniu podtrzymującym przewlekłej obturacyjnej choroby płuc.
Leku nie należy stosować do przerywania ostrych napadów skurczu oskrzeli.
Oksybutynina – spazmolityk i cholinolityk
Działanie: zmniejsza napięcie i ilość skurczów mięśni gładkich pęcherza moczowego, zwiększając jego pojemność i jednocześnie zmniejszając częstość niekontrolowanego oddawania moczu. Działa ośrodkowo powodując senność lub pobudzenie, niepokój, zachowania psychotyczne
Wskazania: leczenie nadreaktywności pęcherza moczowego z objawami parć naglących i(lub) nietrzymania moczu spowodowanego parciem, w innych neurogennych chorobach pęcherza moczowego powodujących nietrzymanie moczu, moczenie nocne i dzienne, nagłą potrzebę oddania moczu.
Tolterodyna
Preparaty złożone zawierające cholinolityki
- Tolargin
- Alax
- Belergot
- Reasec
- Scopolan compositum
- Vegantalgin H
Inne leki o istotnych działaniach cholinolitycznych
- Amantadyna
- Trójpierścieniowe leki antydepresyjne
- Neuroleptyki
- Leki antyarytmiczne (disopiramid, prokainamid, chinidyna)
- Leki przeciwhistaminowe I generacji
Czytaj dalej: Leki rozszerzające źrenicę – mydriatyki
Skomentuj jako pierwszy!