W drugiej polowie XIX w. postęp bakteriologii spowodował, że przyczyny wielu chorób, w tym także wynikających z niedoboru witamin, starano się wyjaśnić poszukując zarazka chorobotwórczego. Badania nad witaminami zapoczątkowano w latach 80. XIX w.
Badania na zwierzętach dowodzą, że prawidłowe odżywianie wymaga dostarczenia ‘dodatkowych składników pokarmowych’, które nie odgrywają roli jako źródło energii lub materiał budulcowy ale są niezbędne dla życia (N. T. Łunin, F.G Hopkins, W.O. Stepp, E.V MacCollum. W 1912 r. polski biochemik Kazimierz Funk, prowadząc badania nad chorobą beri-beri wyodrębnił substancję która zapobiega chorobie i nazwał ją witaminą (vita – życie, amina – związek organiczny zawierający grupę aminową. W toku badań nad ‘dodatkowymi czynnikami pokarmowymi’ stwierdzono, że ich budowa chemiczna nie odpowiada terminowi wprowadzonemu przez Funka; pomimo to utrzymano pierwotną nazw. 1916 zaproponowano dla czynnika pokarmowego rozpuszczalnego w tłuszczach nazwę witamina A, a dla rozpuszczalnych w wodzie witamina B. Lata 30. to okres syntetycznego otrzymywania witamin.
Beri- Beri: zaraza ryżu
- Choroba spowodowana niedoborem tiaminy (witaminy B 1)
- Nazwa sporna: od słowa oznaczającego niemoc i słabość lub owcę (charakterystyczny sposób poruszania się)
- Objawy: uszkodzenie nerwów (zaburzenia czucia, paraliż), zmęczenie, powiększenie mięśnia sercowego, kolatanie serca, niskie ciśnienie krwi, obrzęki twarzy i kończyn
- Dwie podstawowe formy: postać sucha (atakuje układ nerwowy) i postać mokra (zaburzenia pracy serca)
- W skrajnych przypadkach choroba prowadzi do nieodwracalnych uszkodzeń mózgu i zaburzeń psychicznych; brak leczenia prowadzi do zgonu
- W przeszłości: ryzyko zachorowań w populacjach, w których podstawę pożywienia stanowi ryż (tiamina występuje w otrębach ryżowych a zmechanizowane łuszczenie ryżu eliminuje ten składnik z pożywienia) i surowe mięso ryb (zawiera enzym rozkładający tiaminę)
- 1900 holenderski lekarz Christian Eijkman i jego asystent Gerrit Grijns wykazali, że niedobór skladników odżywczych leży u podstaw etiologii choroby
- 1912 Kazimierz Funk wyizolował substancję przeciwdziałająca beri-beri i nazwał ją witaminą
Chory na beri-beri
Chory na Beri-beri
Lista innych chorób wynikających z niedoboru witamin:
- Witamina B, PP – Pelagra: choroba trzech D
- Witamina C – szkorbut
- Witamina D – Krzywica (angielska choroba)
Hormony
Termin ‘wydzielanie wewnętrzne’ wprowadził do terminologii w 1855 r. Claude Bernard, twórca francuskiej szkoły fizjologii eksperymentalnej i metodologii pracy badawczej:
- krytycyzm badawczy
- badania należy prowadzić w celu kontroli a nie potwierdzenia hipotezy
- w jednakowych warunkach te same przyczyny wywołują takie same skutki
- zjawiska nietypowe należy traktować jako nieznany dotąd fakt naukowy, a nie wyjątek
Hormony (gr. hormeo – poruszam) wprowadził w 1905 r. angielski fizjolog Ernst Starling (1866 – 1927), odkrywca sekretyny. Badania naukowe nad rolą hormonów zainicjowano w latach 40. XIX w. ; rozwój endokrynologii przypada na koniec XIX w. i początek XX w.
Wkład polskich uczonych:
- 1894 Napoleon Nikodem Cybulski i Władysław Szymonowicz odkryli, że substancja wydzielana przez nadnercza podnosi ciśnienie krwi i nazwali ją nadnerczyną (epinefryna); wkrótce hormon ten zyskał nazwę adrenalina (lac. ad- przy, renalis – nerkowy);
- 1901 otrzymano adrenalinę w stanie chemicznie czystym (Jokichi Takamine)
Lista chorób wynikających z niedoboru hormonów:
Leczenie cukrzycy
- Charakterystycznym objawem jest częste oddawanie moczu, stąd określenie diabetycy (gr. częstomocz)
- Inny ważny objaw to cukromocz, zaobserwowany przez lekarzy arabskich w Średniowieczu; obecność cukru potwierdził w XVIII w. brytyjski lekarz Thomas Willis
- 1889 Oskar Minkowski i Joseph von Mering udowodnili, że u psów pozbawionych operacyjnie trzustki występują objawy cukrzycy i w moczu stwierdzili obecność cukru
- 1909 belgijski uczony Jean de Meyer odkrywa insulinę
- 1921 – 1922 badania prowadzone przez kanadyjskich badaczy Fredericka Bantinga i Herberta Besta owocują opracowaniem metody wytwarzania insuliny
Enzymy
- Enzym (gr. en-w i dzyme – zaczyn) – nazwa wprowadzona w 1878 r. przez niemieckiego biochemika Wilhelma Kuehne
- Jako pierwszy badania nad enzymami prowadził już pod koniec XVIII w. Lazzaro Spallanzani (1729 – 1799)
- w toku autoeksperymentów udowodnił, że proces trawienia jest procesem chemicznym (jatrochemicy), a nie mechanicznym (jatromechanicy)
- Spallanzani połykał woreczki przewiązane nicią i wypełnione chlebem i mięsem i po wydobyciu ich z żołądka badał stan środków spożywczych. Stwierdził, że kwas żołądkowy rozkłada pożywienie (mięso) także poza organizmem
- 1836 niemiecki uczony Theodor Schwann odkrył pepsynę i potwierdził, że rozkłada ona białka.
- W latach 30. XIX w. francuscy uczeni J. F. Persoz i A. Payen wyodrębnili substancję katalizującą rozkład skrobi i nazwali ja diastazą
Skomentuj jako pierwszy!