Cytodiagnostyka jest sztuką rozpoznawania nowotworów na podstawie oceny cech morfologicznych poszczególnych „wyrwanych z kontekstu” tkankowego komórek lub ich grup. Komórki nowotworu złośliwego wykazują cytologiczne cechy złośliwości czym różnią się od komórek prawidłowych. Ponadto prawie każdy typ histologiczny ma charakterystyczne dla niego cechy cytologiczne, które w niektórych przypadkach umożliwiają nawet rozpoznanie typu histologicznego nowotworu na podstawie badania cytologicznego. Wyróżnia się cytodiagnostykę złuszczeniową (exfoliatywną) i cytodiagnostykę aspiracyjną.
Cytodiagnostyka złuszczeniowa. Badanie cytologiczne polega tutaj na ocenie rozmazów wykonanych na szkiełkach podstawowych z komórek, które złuszczyły się spontanicznie np. w płynach z surowiczych jam ciała.
Twórcą cytodiagnostyki złuszczeniowej był George Papanicolaou. Opracował on pięciostopniową skalę oceny rozmazów z części pochwowej szyjki macicy (tzw. ang. Pap smear) i wykazał, że badaniem cytologicznym można rozpoznać nie tylko raka inwazyjnego ale także raka przedinwazyjnego i zmiany przedrakowe (dysplazję). Rozmazy wg tej skali ocenia się następująco: Pap. I0 – niezmienione komórki nabłonka wielowarstwowego płaskiego; Pap. II0 – komórki nabłonka ze zmianami odpowiadającymi stanowi zapalnemu; Pap. III0 – komórki nabłonka z cechami dysplazji; Pap. IV0 – komórki nabłonkowe odpowiadające rakowi przedinwazyjnemu; Pap. V0 – liczne komórki raka inwazyjnego. Rozpoznania Pap. III0 – V0 powinny być potwierdzone badaniem histopatologicznym wycinka. Obecnie w ocenie rozmazów cytologicznych ginekologicznych stosuje się tzw. klasyfikację Bethesda (patrz str. ). Masowe i powtarzane badania cytologiczne rozmazów z części pochwowej szyjki macicy (tzw. badania przesiewowe) wykonywane u kobiet między 20 – 60 r. ż. co 2-3 lata. przyczyniły się w wielu krajach (niestety nie w Polsce) do dramatycznego spadku umieralności z powodu raka szyjki macicy. Dzięki tym badaniom wykrywa się zmiany przedrakowe lub na etapie przedinwazyjnym kiedy są całkowicie wyleczalne. Jest to najlepszy dowód skuteczności cytodiagnostyki złuszczeniowej w profilaktyce onkologicznej. Ocena cytologiczna rozmazów szczoteczkowych pobranych z podejrzanych miejsc błony śluzowej uzupełnia ocenę oligobiopsji pobieranych w czasie gastro-, kolono- lub bronchofiberoskopii zwiększając odsetek prawidłowych rozpoznań. Cytologia złuszczeniowa ma największe zastosowanie w diagnostyce raka szyjki macicy, płuc, pęcherza moczowego, żołądka, jelita grubego i płynów z nowotworowo nacieczonych surowiczych jam ciała.
Cytodiagnostyka aspiracyjna. W Polsce cytodiagnostykę aspiracyjną wprowadził prof. Stanisław Woyke. Z każdego guza nowotworowego niezależnie od jego umiejscowienia można pobrać materiał cytologiczny do badania drogą biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej (bac.) zwanej też punkcją cienkoigłową. Jeżeli guz jest niewyczuwalny nakłucia dokonujemy pod kontrolą ultrasonografii, komputerowej tomografii lub pod kontrolą rentgenowską. Guz nakłuwa się igłą o średnicy 0,6 – 0,8 mm i aspiruje strzykawką o pojemności 10 lub 20 cm3. Z otrzymanej jednej kropli lub kilku kropli zawiesiny komórek wykonuje się rozmaz na szkiełku podstawowym i utrwala w 96% alkoholu. Szczególnie dużo komórek uzyskuje się z nakłucia chłoniaków, raków i niezróżnicowanych nowotworów złośliwych ponieważ wykazują one zmniejszoną łączność międzykomórkową.
Biopsja aspiracyjna cienkoigłowa okazała się szczególnie przydatna w diagnostyce raka sutka, tarczycy, płuca, przerzutów nowotworowych do węzłów chłonnych i wątroby. Badaniem tym można w sposób pewny ustalić rozpoznanie nowotworu złośliwego a często również określić jego typ histologiczny. W takich przypadkach można zrezygnować z badania śródoperacyjnego lub badania histopatologicznego wycinków. W rękach doświadczonego cytopatologa bac. jest szybką, pewną, prawie nieinwazyjną metodą diagnostyczną. Brak doświadczenia połączony z zadufaniem może prowadzić do katastrofalnych pomyłek! Trudności jakie w diagnostyce typu nowotworu w bac. może stanowić brak informacji architektonicznej można usunąć lub złagodzić badaniami immunocytochemicznymi.
Skomentuj jako pierwszy!