Diagnostyka chorób genetycznych

W diagnostyce chorób genetycznych wykorzystuje się dwie zasadnicze grupy metod analitycznych: analizę cytogenetyczną i analizę molekularną.

Podstawowym narzędziem wykorzystywanym w diagnostyce cytogenetycznej jest kariotypowanie. W tym celu przy pomocy kolchicyny „zamraża się” pobrane od pacjenta komórki w metafazie, ponieważ w tym okresie poszczególne chromosomy przyjmują postać dwóch prawie rozdzielonych chromatyd połączonych jedynie centromerem. Materiał genetyczny w tej postaci jest następnie barwiony, zazwyczaj metodą Giemzy, dzięki czemu uwidocznić można 400 do 800 tzw. prążków G na każdym haploidalnym zestawie chromosomów. Rozdzielczość tej metody można zwiększyć do ok. 1500 prążków na kariotyp, jeśli zahamować podział komórki w profazie.

Metody cytogenetyczne są przydatne w diagnostyce prenatalnej – jeszcze przed urodzeniem dziecka, kiedy istnieją silne przesłanki diagnostyczne co do zagrożenia wadą wrodzoną – i postnatalnej – gdy urodzi się dziecko obarczone taką wadą.

PORÓWNANIE MOŻLIWOŚCI DIAGNOSTYKI PRENATALNEJ I POSTNATALNEJ.

Diagnostyka

Prenatalna

Postnatalna

Badana tkanka

  • komórki płynu owodniowego (uzyskane z amniocentezy)
  • komórki kosmówki (uzyskane z biopsji)
  • leukocyty z krwi płodowej (uzyskane dzięki pobraniu krwi z pępowiny)
  • limfocyty z krwi obwodowej

Wskazania do badania

  • Wiek matki >34 lata (wzrost ryzyka wystąpienia trisomii u płodu)
  • Wykrycie aberracji chromosamalnej u poprzednego dziecka
  • Wykrycie u jednego z rodziców zrównoważonej translokacji zrównoważonej, robertsonowskiej lub inwersji
  • Wykrycie u jednego z rodziców nosicielstwa choroby genetycznej sprzężonej z chromosomem X (w celu określenia płci płodu)
  • Współistnienie mnogich wad wrodzonych
  • Niewyjaśnione opóźnienie umysłowe lub opóźnienie w rozwoju psychomotorycznym
  • Zespół objawów pozwalających podejrzewać aneuploidię (np. zespół Downa)
  • Podejrzenie zaburzenia równowagi w zakresie homologicznych chromosomów autosomalnych (np. zespół Pradera-Williego)
  • Objawy sugerujące aberracje chromosomów płciowych (np. zespół Turnera)
  • Podejrzenie wystąpienia zespołu łamliwego chromosomu X
  • Niepłodność – badanie ma na celu wykluczenie zaburzeń dotyczących chromosomów płciowych
  • Mnogie poronienia nawykowe – w celu wykluczenia u obydwojga rodziców translokacji zrównoważonych

 

Na tle dostępnych obecnie możliwości diagnostycznych kariotypowanie jest metodą stosunkowo zgrubną – jeden prążek widoczny w mikroskopie świetlnym to ok. 4 miliony par zasad – i wielu mutacji (np. wszystkich punktowych) nie da się wykazać przy pomocy klasycznej analizy cytogenetycznej.

Wcześniej zaburzenia jednogenowe identyfikowano wykrywając uszkodzony produkt białkowy (np. hemoglobinę S w niedokrwistości sierpowatokrwinkowej), lub ich objawy kliniczne (jak np. w fenyloketonurii). Obecnie istnieją możliwości diagnozowania mutacji na poziomie DNA, co umożliwia precyzyjne rozpoznawanie znacznie większej liczby chorób genetycznych. Techniki wykorzystujące takie technologie jak FISH i PCR (patrz niżej) mają wiele zalet w porównaniu z innymi metodami diagnostycznymi i doskonale je uzupełniają lub zastępują. W diagnostyce molekularnej wykorzystuje się dwie zasadnicze technologie: bezpośrednią detekcję mutacji i detekcję pośrednią, opartą na analizie sprzężeń pomiędzy genami uszkodzonymi i genami „znacznikowymi”, niechorobowymi.

Ostatnia edycja przez

Skomentuj jako pierwszy!

Dodaj komentarz