Podstawową metodą rozpoznawania nowotworów jest badanie histopatologiczne wycinka pobranego z guza. Bardzo często podobny stopień pewności rozpoznania można uzyskać badaniem cytologicznym (np. biopsją aspiracyjną cienkoigłową guza), w którym podstawą analizy mikroskopowej są rozproszone (w wykonywanym w takim badaniu rozmazie) komórki a nie fragment tkankowy (jak w badaniu histopatologicznym). Badanie histopatologiczne pozwala odpowiedzieć na szereg pytań.
- Czy badana zmiana jest nowotworem?
- Czy jest to nowotwór złośliwy czy łagodny?
- Czy jest to zmiana przedrakowa, rak przedinwazyjny czy postać inwazyjna?
- Czy jest to tzw. rak wczesny czy zaawansowany?
- Jaki jest typ histologiczny nowotworu?
- Jaki jest stopień histologicznej złośliwości guza?
Odpowiedź na te pytania powinna być zawarta w każdym wyniku badania histopatologicznego ponieważ od niej zależy wybór metody leczenia i ocena rokowania. Na przykładzie diagnostyki nowotworów widzimy fundamentalne znaczenie histopatologii w klinicznej medycynie. Bez nowoczesnej diagnostyki morfologicznej onkologia kliniczna znalazłaby się na manowcach. Los chorego zależy przede wszystkim od prawidłowego rozpoznania morfologicznego gdyż ono w dużym stopniu determinuje leczenie. Do lekarza leczącego należy natomiast pobranie reprezentatywnego materiału do badania. Pobranie np. małego, nieco tylko powiększonego węzła chłonnego tylko dlatego, że leży powierzchownie (podczas gdy głębiej leżą większe, bardziej podejrzane węzły) może uniemożliwić prawidłowe rozpoznanie a tym samym opóźnić leczenie. Podobnie negatywny efekt będzie miało pobranie wycinków w czasie gastrofiberoskopii z niezmienionego trzonu żołądka podczas gdy w odźwierniku rośnie rak włóknisty (który co prawda pokryty jest niezmienioną makroskopowo błoną śluzową ale powoduje usztywnienie ściany i zniesienie perystaltyki w tym odcinku). Aby więc pobrać odpowiedni wycinek do badania histopatologicznego trzeba wpierw przeprowadzić wszechstronne badania kliniczne aby nie pobierać materiału, który nie zawiera informacji diagnostycznej.
Każdy nowotwór jest zbudowany z proliferujących komórek stanowiących jego miąższ (komórek parenchymatycznych) oraz ze zrębu utworzonego przez tkankę łączną z naczyniami krwionośnymi, które odżywiają tkankę nowotworową i z naczyniami chłonnymi, którymi z tej tkanki drenowane są różnego rodzaju produkty metabolizmu i rozpadu komórek nowotworowych jak również same komórki nowotworowe. Obecność naczyń krwionośnych i chłonnych w utkaniu guza nowotworowego daje sposobność do powstawania przerzutów. Z punktu widzenia diagnostyki różnicowej między nowotworem łagodnym a złośliwym diagnostycznie istotne cechy nowotworu związane są głównie z jądrem komórek parenchymatycznych. Natomiast w ocenie typu histologicznego nowotworu bierze się pod uwagę również cechy cytoplazmy, podścieliska guza oraz jego budowy architektonicznej.
Badaniu podlegają wycięte w całości zmiany (guzy), większe wycinki (biopsje) lub oligo (mini) biopsje czyli bardzo drobne (średnicy kilku mm) wycinki pobierane na ogół w czasie endoskopii (np. broncho- lub gastrofiberoskopii).
Do oligobiopsji należy też tzw. biopsja gruboigłowa (lub rdzeniowa od and. core biopsy). Biopsje te najczęściej dotyczą gruczołu krokowego i sutka (Pobiera się je również z wątroby i nerek ale głównie dla rozpoznania zmian nienowotworowych). Jednym z częściej badanych materiałów są wyskrobiny z jamy macicy. Materiał pobrany do badania powinien być pobrany z właściwego miejsca, być odpowiedniej wielkości i natychmiast po pobraniu właściwie utrwalony. Zwykle stosowanym utrwalaczem jest 10% roztwór formaliny (materiał powinien pływać w utrwalaczu a nie być wciśniętym do słoika z kilkoma ml utrwalacza), niekiedy 50 – 70% alkohol etylowy. Do niektórych badań (hormony, receptory) tkankę się nie utrwala a natychmiast zamraża. Materiał utrwalony w wyżej podany sposób podlega badaniu rutynowemu tzn. zostaje zatopiony w parafinie a skrawki mikrotomowe są barwione hematoksyliną – eozyną. Trwa to zwykle ok. 2 – 3 dni (można stosować szybsze programy).
W trybie pilnym (do 30 minut) wykonujemy tzw. badania doraźne (zwane też mrożonymi lub śródoperacyjnymi). Badania te wykonuje się podczas zabiegu operacyjnego aby podjąć decyzję o jego rodzaju (np. operacja radykalna w razie stwierdzenia, że guz sutka jest rakiem), upewnić się, że granice cięć chirurgicznych są wolne od zmian nowotworowych oraz dla śródoperacyjnego ustalenia zakresu przerzutów w węzłach chłonnych. W dobrych ośrodkach patomorfologicznych gdzie pracują doświadczeni cytopatolodzy rozpoznanie większości np. guzów sutka jest ustalone przed operacją biopsją aspiracyjną cienkoigłową a zatem badań mrożonych jest mniej. Do badania śródoperacyjnego wycinek zostaje zamrożony a skrawki skrojone w kryostacie. Jest to badanie o większym niż rutynowe badanie histologiczne stopniu trudności.
Skomentuj jako pierwszy!