Ortomiksowirusami są wirusy grypy (typy A, B i C), będące grupą bardzo zakaźnych wirusów, chorobotwórczych dla człowieka.
Budowa:
- Genom. Kwas nukleinowy składa się z ośmiu połączonych ze sobą segmentów RNA o ujemnej polamości (-RNA).
- Osłonka. Osłonka jest dwuwarstwową błoną lipidowa, w którą są wbudowane wystające na zewnątrz wirionu glikoproteinowe wypustki hemaglutyniny (H) i neuraminidazy (N). Hernaglutynina jest tą częścią składową wirionti, która przyłącza się do swoistego receptora znajdującego się na wrażliwej komórce.
- Wypustki H i N są kodowane przez genom wirusa. Białka wypustek są syntezowane we wczesnym okresie cykłu repiikacyjnego wirusa; zostają wbudowane w błonę plazmatyczną komórki w tych miejscach, w których odbywać się będzie pączkowanie wirusów potomnych. Z tych fragmentów błony plazmatycznej są usuwane białka komórkowe.
- Obie cząsteczki, H i N, są immunogenfle. Przeciwciała reagujące z cząsteczką hemaglutyniny hamują hemagłutynację oraz neutralizują zakaźność wirusa. Serotyp danego wirusa grypy określa się badając reakcję wyizolowanego wirusa z surowicami odpornościowymi skierowanymi przeciw różnym typom hemaglutyniny.
Wszystkie szczepy wirusów grypy oznacza się, a także różnicuje przaz określenie kombinacji antygenów hemagiutyniny i neuramidazy. charakterystycznej dla danego szczepu. Stwierdzono, że dla wirusów grypy typu A są charakterystyczne trzy podstawowe typy hemaglutyniny (Hl, H2 i H3) oraz dwa typy neuraminidazy (NI i N2).
EPIDEMIOLOGIA GRYPY
A. Występowanie. Spośród trzech typów wirusów grypy skłonność do wywoływania epidemii, nawracających co 1-3 lat, mają typy A i B, typ C zwykle nie wywołuje epidemii. W przeszłości obserwowano epidemie o zasięgu światowym (pandemie)Najcięższa pandemia wystąpiła w ! 91S r. — zmarło wówczas 21 milionów osób,w większości na skutek wtórnego, bakteryjnego zapalenia płuc.
1. Za unikatowe cechy epidemiologiczne wirusa grypy są odpowiedzialne dwa procesy: skok i przesunięcie antygenowe.
a. Przesunięciem antygenowym określa się niewielkie zmiany antygenowe wirusowych glikoprotein hemaglutyniny i neuraminidazy powstające na skutek mutacji punktowych.
b. Skok antygenowy oznacza duże zmiany antygenowe, wynikające z reasortacji ośmiu segmentów kwasu nukleinowego, z których składa się genom wirusowy.
- Po wystąpieniu dużego skoku antygenowego nowy szczep wirusowy zakażą przede wszystkim wrażliwą populację, która nigdy wcześniej nie miała kontaktu z tym właśnie szczepem. Następstwem rozprzestrzeniania się wirusa jest pandemia grypy. Gdy większość osób, które przeżyły zakażenie, wytworzy przeciwciała, pandemia wygasa.
- Co 2-3 lata wybuchają kolejne epidemie wywołane przez ten szczep wirusa, ale są łagodniejsze niż pierwotna pandemia, ponieważ wzrasta poziom odporności populacji. Ostatecznie szczep wirusa zanika.
- Po wielu latach, gdy populację nie chronią już dłużej przeciwciała, wirus może pojawić się ponownie i rozpocząć nowy cykl zakażeń.
2. Najważniejsze szczepy odpowiedzialne za pandemie. Przyczynami pandemii w okresie ostatnich trzydziestu lat były trzy szczepy wirusów: w 1957 — azjatycki szczep grypy (H2N2), w 1967 — szczep grypy Hongkong (H3N2) i w 1977 — rosyjski szczep grypy (H1N1).
a. Obecnie przyczyną epidemii grypy, nie osiągających rozmiarów pandemii, są podszczepy H3N2 oraz H1N1, powstałe ze szczepów wyjściowych na skutek przesunięć antygenowych.
3. Zróżnicowanie sezonowe. Na półkuli północnej, w krajach klimatu umiarkowanego szczyt zachorowań na grypę przypada w końcu grudnia lub w styczniu.
Częstość zachorowań na grypę zwykle jest mniejsza wśród osób starszych, które w ciągu swego życia nabyły odporność na powszechnie występujące szczepy wirusów.
Drogi zakażenia. WJirus przenosi się z człowieka na człowieka wraz z wydzielinami dróg oddechowych. Pacjent jest zakaźny w okresie od około 24 godzin przed wystąpieniem objawów klinicznych do mniej więcej trzeciego dnia choroby.
OBJAWY GRYPY
Wrotami zakażenia są górne drogi oddechowe. Wirus przyłącza się do komórek nabłonkowych błony śluzowej i zakaża je.
Objawy kliniczne rozwijają się po trwającym 1-3 dni okresie inkubacji. Wirusy grypy A i B wywołują takie same objawy chorobowe, chociaż grypa spowodowana przez typ B zwykle ma łagodniejszy przebieg niż grypa A. Wirusy można zróżnicować wyłącznie przez izolację lub na podstawie badań serologicznych.
- Klasyczna grypa charakteryzuje się nagłym początkiem, z gorączką, dreszczami i bólami mięśni. Może wystąpić nieżyt błony śluzowej nosa lub zaczerwienienie błon śluzowych oraz powiększenie węzłów chłonnych. Typowym objawem jest suchy kaszel.
- Przebieg choroby. Gorączka, czasami wysoka, trwa około 3 dni. Pozostałe objawy mogą się utrzymywać nawet przez miesiąc po ustąpieniu ostrej fazy choroby.
Okres zdrowienia trwa 1-2 tygodnie. Przeciwciała skierowane przeciw hemaglutyninie wirusowej osiągają najwyższe stężenie po 10-14 dniach. Przeciwciała utrzymują się w ustroju, ale ich ilość z czasem się zmniejsza, a gdy pojawi się nowy szczep wirusa — nie są zdolne do ochrony przed zakażeniem.
Grypa jest zwykle rozpoznawana klinicznie; takie rozpoznanie jest jednak niepewne, ponieważ do wystąpienia objawów grypopodobnych prowadzi wiele różnych zakażeń wirusowych i niewirusowych. Do określenia typu wirusa odpowiedzialnego za epidemię grypy konieczne jest albo wyizolowanie wirusa od chorych, a następnie jego typowanie, albo wykonanie badań serologicznych.
Izolacja. Wirus można wyizolować metodą hodowli w wielu różnych liniach komórkowych. Najbardziej odpowiednim materiałem diagnostycznym są wymazy z gardła.
Diagnostyka serologiczna opiera się na wykrywaniu i określaniu miana przeciwciał skierowanych przeciw hemaglutyninie wiatsowej (przeciwciała hamujące hema-gluty nację).
Miano przeciwciał hamujących hemagluty nację oznacza się inkubując wy standaryzowaną zawiesinę wirusa z kolejnymi rozcieńczeniami surowicy chorego, a następnie określasię najwyższe rozcieńczenie surowicy, w którym hemaglutynacja jest jeszcze zahamowana.
1. Potwierdzenie niedawnego zakażenia wirusem grypy opiera się na stwierdzeniu znamiennego zwiększenia się miana przeciwciał (co najmniej czterokrotnego) w próbce pobranej w okresie zdrowienia, 2-3 tygodnie po wystąpieniu objawów choroby,w stosunku do próbki surowicy pobranej w ostrym okresie grypy.
LECZENIE GRYPY
Amantadyna zapobiega penetracji wirusa do komórki docelowej lub jego odpłaszczeniu. Lek musi być podawany profilaktycznie przed zakażeniem albo jak najszybciej po zakażeniu wirusem grypy. Amantadyna podana w pierwszym okresie choroby łagodzi objawy i przyspiesza proces zdrowienia. Amantadyna wykazuje działania niepożądane, do których należą: bezsenność, zawroty głowy i zaburzenia koncentracji.
Rymantadyna jest nowszym lekiem, dającym mniej objawów niepożądanych niż amantadyna.
POWIKŁANIA GRYPY
Grypa jest znacznie groźniejszą chorobą (z częstszymi powikłaniami) u starszych osób, a współczynnik śmiertelności wzrasta wraz z wiekiem chorego. Zarówno w czasie grypy, jak i w okresie zdrowienia mogą wystąpić różnorodne powikłania.
- Powikłania będące następstwem uogólnionego zakażenia wirusowego. Na skutek uogólnienia się zakażenia wirusowego może rozwinąć się zapalenie krtani, tchawic i oskrzeli, zapalenie mięśni, zapalenie mięśnia sercowego oraz zapalenie osierdzia
- Powikłania spowodowane wtórnymi zakażeniami. Na skutek indukowanego przez wirusa upośledzenia odpowiedzi immunologicznej, zwłaszcza u osób starszych, może wystąpić wtórne, bakteryjne zapalenie pfuc i zaostrzenie przewlekłej obturacyjnej choroby płuc
- Powikłania będące skutkiem reakcji nadwrażliwości
Zespól Reye’a rozwija się u dzieci w następstwie wielu ostrych zakażeń gorączkowych, zwłaszcza po grypie wywołanej przez wirusa typu 8 oraz po ospie wietrznej.
Istnieje wyraźny związek z podawaniem kwasu salicylowego, który u dzieci z predyspozycjami genetycznymi przyspiesza pojawienie się zespołu Reye’a Stwierdzono bowiem, przynajmniej u niektórych chorych, znaczne upośledzenie zdolności utleniania kwasów tłuszczowych, które jest pogłębiane na skutek hamowania działania enzymu przez salicylany. Klinicznie zespół Reye’a jest ostrą metaboliczną encefalopatią, której towarzyszy degeneracja tłuszczowa wątroby i innych narządów wewnętrznych. Dominują objawy wynikające z zajęcia ośrodkowego układu nerwowego oraz wątroby, w tym ospałość i senność, które mogą prowadzić do śpiączki i zgonu. Znacznie wzrasta aktywność enzymów wątrobowych i stężenie ciał ketonowych.
Śmiertelność wynosi 10-40%.
Zespół Guillaina-Barrego (porażenie wstępujące) jest rzadkim powikłaniem grypy i innych ostrych chorób zakaźnych. Uważa się, że powstaje w wyniku reakcji autoimmunoiogicznych przeciw gangliozydom neuronów na skutek krzyżowych reakcji immunologicznych wyzwalanych przez zakażenie. Zespół ten jest ostrą, zapalna, demielinizacyjną, wielokorzeniową neuropatią, związaną z zaburzeniem czynności aksonów ruchowych.
ZAPOBIEGANIE GRYPIE
W okresie wysokiego ryzyka zachorowania wskazane jest profilaktyczne podawanie amantadyny osobom w podeszłym wieku (szczególnie przebywającym w placówkach zamkniętych) oraz pacjentom z przewlekłą obturacyjną chorobą płuc lub z chorobą serca.
Szczepienia są zalecane osobom z chorobami płuc i serca (ponieważ wiadomo, że grypa ma u nich znacznie cięższy przebieg), przewlekle chorym, w podeszłym wieku oraz pracownikom służby zdrowia. Wirusy szczepionkowe są namnażane w jamie omoczni zarodków kurzych, szczepionka może zatem powodować niepożądane reakcje u osób uczulonych na biaiko jaja.
- Szczepionka przeciwgrypowa jest szczepionką zabitą, zawierającą trzy najczęściej występujące szczepy wirusów: dwa typy wirusów A (H2N3 oraz HINl) i jeden typ wirusa B. Ponieważ szczepionka jest zabita, konieczne jest coroczne szczepienie przypominające, aby utrzymać stan odporności organizmu. Do rewakcynacji należy stosować najbardziej aktualną szczepionkę, ponieważ wirusy wciąż podlegają zmianom związanym z przesunięciem antygenowym.
- Skuteczność szczepionki ocenia się na 0 – 60%, zależnie od badań oraz od warunków jej podawania.
- Obecnie trwają badania nad opracowaniem skutecznej, uniwersalnej szczepionki poliwalentnej, zawierającej trzy typy hemaglutyniny oraz dwa typy neuraminidazy wirusa grypy A.
Skomentuj jako pierwszy!