Medycyna estetyczna — dział medycyny zajmujący się zapobieganiem wielu chorobom i dolegliwością związanym ze starzeniem się organizmu oraz w momencie ich wystąpienia — leczeniem zachowawczym i chirurgicznym.
Twórcą medycyny estetycznej jest francuski endokrynolog Jean Legrand. W 1973 roku nastąpiła rejestracja tej nowej gałęzi medycyny we Francji. Do Polski medycyna estetyczna wkroczyła w 1993 r. Obecnie istnieje Sekcja Medycyny Estetycznej Polskiego Towarzystwa Lekarskiego, skupiająca około 100 specjalistów z zakresu chorób wewnętrznych, dermatologii, neurologii, chirurgii plastycznej, endokrynologii.
Starzenie się skóry twarzy
Wraz z wiekiem skóra traci swoją jędrność i blask. Czynniki przyczyniające się do starczego wyglądu twarzy to m.in. wrodzona predyspozycja genetyczna, ekspozycja na słońce i zanieczyszczenia środowiska, przewlekłe nadużywanie alkoholu, palenie papierosów, długotrwały stres, duże utraty lub przybrania na wadze, choroby ogólnoustrojowe. Część z tych zmian można wyeliminować, części zapobiegać, ale niestety wraz z upływem czasu pojawiają się charakterystyczne odznaki starzenia.
Zmiany obserwowane na twarzy w kolejnych dekadach życia to:
- 30 lat — nadmiar skóry powiek górnych, kurze łapki w bocznych kątach oka;
- 40 lat — wyraźnie zaznaczone fałdy nosowo — wargowe; rozwijają się poprzeczne zmarszczki czoła i zmarszczki marsowe (pionowe międzybrwiowe);
- 50 lat — opadanie końca nosa; mniej wyraźnie zaznaczona linia żuchwy; zmarszczki szyi; widoczne pasma mięśnia szerokiego szyi; opadanie bocznych części policzków (tzw. chomiki);
- 60 lat, 70 lat, 80 lat — ścieńczenie skóry oraz zanik tkanki podskórnej, przyczyniający się do wyraźnych zmarszczek i wiotkości skóry.
Spowolnienie tych procesów uzyskamy dzięki odpowiedniej diecie, ćwiczeniom, prawidłowemu programowi dbania o skórę, oraz radzeniu sobie ze stresem dnia codziennego. Jeśli jest już za późno na prewencję, jedyne, co nam zostaje to oddać się w ręce chirurga plastycznego.
Zabiegi odmładzające twarz
Zlikwidowanie zmarszczek twarzy możemy osiągnąć kilkoma sposobami, w zależności od ich umiejscowienia, głębokości, napięcia skóry, wieku i oczekiwań pacjenta. Dostępne metody obejmują wstrzykiwanie tzw. wypełniaczy w zmarszczki, podawanie środków osłabiających mięśnie, peelingi (ang. peel — złuszczać), lifting twarzy i szyi. (ang. lift — unosić).
Wypełnianie zmarszczek twarzy za pomocą implantów — wypełniacze to preparaty pochodzenia biologicznego lub sztucznego, podawane w formie zastrzyków podskórnych lub śródskórnych w celu modelowania konturów twarzy, wypełnienia zmarszczek lub powiększania ust. Wśród preparatów biologicznych są — własna tkanka tłuszczowa pacjenta, kwas hialuronowy, kolagen.
Preparaty kolagenowe — zastosowano po raz pierwszy do wygładzania zmarszczek w latach 80-tych. Kolagen jest obcogatunkowym białkiem pochodzenia zwierzęcego, stąd możliwość wystąpienia reakcji alergicznej u około 10 % pacjentów. Obecnie preparaty kolagenowe wypierane są przez substancje syntetyczne nie powodujące uczuleń.
Autogenny przeszczep tłuszczu — obierany jest w znieczuleniu miejscowym z brzucha, bioder lub pośladków specjalną sondą, a następnie wstrzykiwany w pożądane miejsce. Zabieg należy powtórzyć po 3 miesiącach, gdyż około 60 % tłuszczu ulega wchłonięciu.
Kwas hialuronowy — jest polisacharydem, mającym taki sam skład we wszystkich żywych organizmach, stąd jego zastosowanie nie wymaga testów skórnych. Najczęściej w medycynie estetycznej stosuje się stabilizowany kwas hialuronowy pochodzenia niezwierzęcego. Jest to preparat w formie żelu, ulegający naturalnej biodegradacji. Nie wywołuje odczynów alergicznych. Zabieg polega na wprowadzeniu preparatu cienką igłą podskórnie lub śródskórnie w celu wypełnienia powierzchownych lub głębokich zmarszczek skóry. Efekt jego działania utrzymuje się od 6 do 12 miesięcy.
Substancje sztuczne — to m.in. Gore–Tex, poliakrylamid (Aquamid firmy Contura). Aquamid ma postać żelu, składa się z 97,5% wody oraz 2,5% poliakrylamidu. Jest on biokompatybilny, nie powoduje reakcji alergicznych. Efekt uzyskany po wstrzyknięciu jest ostateczny — preparat nie wchłania się, nie ulega przemieszczeniu. Zabieg przeprowadzony bez lub w znieczuleniu miejscowym, polega na wprowadzeniu cienką igłą żelu w warstwę podskórną. Nie jest on przeznaczony do korekcji drobnych zmarszczek. Podawanie wypełniaczy może powodować przejściowy obrzęk, zaczerwienienie, pobolewanie miejsca iniekcji.
Toksyna botulinowa (jad kiełbasiany) — ta najsilniejsza znana toksyna biologiczna wytwarzana przez beztlenową pałeczkę Clostridium botulinum, wykorzystywana została w medycynie w 1973 r. Wtedy to Scott opublikował prace 0 osłabieniu mięśni zewnątrzgałkowych w leczeniu zeza. Zastrzyki z toksyny były również stosowane w spastycznym, nawykowym skurczu powiek, połowiczym porażeniu twarzy, dystoniach, kręczu karku. Do medycyny estetycznej toksyna została wprowadzona w 1992 r. Poznano siedem serotypów antygenowych (A do G), z czego w medycynie wykorzystywana jest neurotoksyna typu A. Dawka śmiertelna dla człowieka po podaniu doustnym nie jest znana, ale według badań Scotta powinna wynosić około 3000 jednostek dla człowieka o wadze 70kg. W medycynie estetycznej stosuje się dawki do 200 jednostek podczas zabiegu. Działanie toksyny polega na blokowaniu przewodzenia impulsów nerwowych do komórek mięśniowych. To powoduje czasowe porażenie wiotkie mięśnia, rozluźnienie znajdującej się nad nim skóry, a w rezultacie wygładzenie zmarszczek. Wskazania w medycynie estetycznej to: zmarszczki międzybrwiowe (marsowe), poziome zmarszczki czoła, kurze łapki, nosowo — wargowe oraz zmarszczki poprzeczne szyi.
Zabieg wykonuje się ambulatoryjnie, bez znieczulenia. Do wstrzyknięć stosuje się strzykawki do insuliny 1 ml lub 2,5 ml z igłą, 30G. Iniekcje wykonuje się podskórnie lub domięśniowo. Efekt działania widoczny jest po 2-3 dniach od zabiegu, efekt końcowy uzyskuje się po 10-14 dniach i utrzymuje się on przez maksymalnie 6-8 miesięcy. Zastrzyki botulinowe można wykonywać 2-3 razy w roku. Objawy uboczne po zabiegu są niewielkie i krótkotrwałe — małe krwiaki, zaczerwienienie, obrzęk. Dodatkowym zastosowaniem toksyny botulinowej w medycynie estetycznej jest bardzo uciążliwa dla pacjentów dolegliwość, a mianowicie nadmierna potliwość dłoni, pach, stóp. Średni czas działania toksyny w przypadku wstrzyknięć w dłonie i stopy to 25 tygodni, w okolice pach — 28 tygodni. Oprócz zastosowania w medycynie estetycznej, toksyna botu l i nowa używana jest w połowiczym kurczu twarzy, kurczu powiek, kręczu szyi, szczelinie odbytu, dynamicznej stopie końskiej spowodowanej spastycznością u dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym. Przeciwwskazaniami do zastosowania toksyny są choroby płytki nerwowo — mięśniowej (miastenia gravis, zespół Eatona-Lamberta), stwardnienie zanikowe boczne, rdzeniowy zanik mięśni, alergia na albuminę ludzką i na toksynę botulinową typu A, ciąża i okres karmienia, stany zapalne skóry, przyjmowanie leków: przeciwkrzepliwych z grupy pochodnych kumaryny; kwasu acetylosalicylowego (Aspiryna) w chorobie wieńcowej; leków blokujących płytkę motoryczną; antybiotyków aminoglikozydowych. Toksyny nie wolno stosować u osób starszych (powyżej 60 roku życia), gdyż zmarszczki w tym wieku są zmarszczkami statystycznymi, a nie dynamicznymi, stąd podanie botuliny nie przyniesie pożądanego efektu.
Peelingi (złuszczanie naskórka, skóry z następową jej regeneracją) — najstarszym znalezionym zapiskiem na temat wygładzania skóry twarzy przez lekarza, jest papirus z Eber, napisany w około 1560r. p.n.e. Opisano tam metody usuwania zmarszczek, barwienia włosów i brwi z użyciem substancji roślinnych i minerałów (m.in. wapień, gorczyca). W 1903 roku po raz pierwszy MacKee — lekarz dermatolog, użył fenolu do leczenia blizn potrądzikowych. Dwa lata później Kromayer zastosował obracającą się okrągłą tarkę oraz specjalną skrobaczkę w leczeniu przebarwień, blizn potrądzikowych oraz rogowacenia skóry. Jest on nazwany ojcem dermabrazji. Nowoczesna technika dermabrazji, z użyciem szybko obracającej się, okrągłej, szorstkiej szczotki, została wprowadzona w 1953 r. przez Kurtin’a. Wynalazkiem ostatnich lat zastosowanym do wygładzania skóry twarzy są lasery.
Peelingi możemy podzielić: w zależności od sposobu wykonywania na: mechaniczne, chemiczne, fizyczne; w zależności od głębokości na: powierzchowne (do warstwy brodawkowatej skóry), pośredniej grubości (do górnej części warstwy siateczkowatej skóry) i głębokie (do połowy warstwy siateczkowatej skóry).
Peeling chemiczny (chemiczne złuszczanie, chemiczna chirurgia, peeling skóry) — polega na nałożeniu na skórę jednego lub kilku czynników złuszczających. Powoduje to zniszczenie części naskórka i/lub skóry właściwej z następową odnową komórek naskórkowych i skóry właściwej, postępującą z nieuszkodzonych przydatków skóry. W zależności od czynnika chemicznego, stężenia, sposobu aplikacji oraz grubości skóry i lokalizacji zmiany, peelingi możemy podzielić na: głębokie — do potowy warstwy siateczkowatej skóry; pośredniej grubości — do górnej części warstwy siateczkowatej skóry; powierzchowne — do warstwy brodawkowatej skóry. Przedstawicielami tej grupy środków są m.in. kwas trójchlorooctowy (TCA), retinol, kwas salicylowy, fenol, alfahydroksykwasy (kwasy owocowe — kwas glikolowy, mlekowy, jabłkowy, cytrynowy), a także gotowe, przygotowane z kilku składników preparaty. Wskazania do zastosowania peelingu chemicznego to: starzenie się skóry wywołane słońcem, w tym elastoza słoneczna, powierzchowne zmarszczki, przebarwienia postoneczne, rogowacenie starcze; zaburzenia pigmentacji skóry, w tym melanoderma po ciąży, po stosowaniu pigułek antykoncepcyjnych, pozapalne zmiany przebarwieniowe; powierzchowne blizny; blizny potrądzikowe, po ospie; dodatek po chirurgicznym face-liftingu w celu wygładzenia siatki zmarszczek. Powikłania po peelingu chemicznym można podzielić na przejściowe oraz state. Przykładem tych pierwszych są zmiany pigmentacji, zakażenie bakteryjne i wirusowe, zaczerwienienie poniżej 3 miesięcy, obrzęk. Powikłania z drugiej grupy to: zaczerwienienie trwające ponad 3 miesiące, przerosłe blizny, atrofia skóry, przebarwienia i odbarwienia stałe. W przypadku stosowania fenolu, powikłania mogą dotyczyć całego organizmu: nieprawidłowości w pracy nerek, wątroby, serca. Najczęściej używanymi preparatami do peelingu chemicznego w medycynie estetycznej są: kwas glikolowy, kwasy trójchlorooctowe (TCA) oraz fenol (kwas karbolowy).
Kwas glikolowy — obecnie jeden z najczęściej stosowanych alfahydroksykwasów. W naturze występuje w soku z trzciny cukrowej. Jego zastosowanie w niskich stężeniach powoduje efekt odświeżenia skóry, natomiast wyższe stężenia (50-70 %) — dzięki zatrzymywaniu wody — zmniejszają nadmierne rogowacenie naskórka. Można go używać seriami, z przerwami 1-4 tygodniowymi. Takie seryjne zastosowanie powoduje wzrost aktywności fibroblastów, zwiększenie wytwarzania kolagenu oraz elastyny, co w konsekwencji przywraca skórze elastyczność i blask.
Kwas trójchlorooctowy (TCA) — jest to pochodna kwasu octowego. Głębokość jego działania jest zależna od zastosowanego stężenia. I tak: stężenie 10-25 % — powoduje powierzchowny peeling; stężenie 26-50 % — peeling pośredniej głębokości; stężenie 51-75 % — głęboki peeling. Oprócz stężenia na głębokość penetracji, wpływ mają inne czynniki, takie jak grubość skóry, umiejscowienie zmiany, rodzaj patologii. Największą zaletą TCA jest ich uniwersalność, tzn. u jednego pacjenta można zastosować różne stężenia w zależności od rodzaju zmian (np. mniejsze stężenie w okolicach oczu, większe na policzkach). Inne zalety to: brak doniesień o reakcjach alergicznych na preparat, brak działania ogólnoustrojowego, brak efektu wybielania skóry (efekt taki daje stosowanie fenolu), możliwość stosowania na różne obszary ciała — klatkę piersiowa, szyję, ręce. Powrót do pracy po peelingu średnio głębokim wynosi 5-7 dni, a po głębokim — około 10 dni.
Fenol — jest środkiem najczęściej stosowanym w zabiegach głębokiego peelingu twarzy. Jego aplikacja na skórę powoduje kontrolowane oparzenie chemiczne pośredniej grubości, co po wygojeniu daje gładką, napiętą, młodziej wyglądającą skórę twarzy. Zmiany kliniczne obserwowane po peelingu są skutkiem zmian w naskórku i warstwie brodawkowatej, tzn. usunięcia uszkodzonej, zwyrodniałej tkanki sprężystej i zastąpienie jej nowo powstałym kolagenem i włóknami sprężystymi. Jak w każdym oparzeniu pośredniej grubości, gojenie postępuje z przydatków skóry (gruczoły potowe, łojowe, mieszki włosowe). Regeneracja naskórka zaczyna się po 48 godzinach i trwa do 7 dni. Natomiast całkowita odnowa skóry jest obserwowana w badaniach histologicznych po 3 miesiącach. Efekt działania fenolu jest długotrwały — trwa nawet do 20 lat. Należy pamiętać, że jest to środek wchłaniany przez skórę, detoksykowany w wątrobie i wydalany przez nerki, stąd istnieją przeciwwskazania medyczne do zabiegu — cukrzyca insulinozależna, poważne choroby serca, niewydolność nerek. Inne przeciwwskazania to: pacjenci z ciemną karnacją, pacjenci po oparzeniach twarzy, pacjentki zażywające estrogeny. Możliwe powikłania po zabiegu — przebarwienia skóry, blizny przerosłe, zakażenie, przewlekły rumień. Powrót do pracy po peelingu głębokim wynosi około 10-14 dni.
Peeling mechaniczny, dermabrazja — operacja polega na kontrolowanym, mechanicznym ścieraniu naskórka i górnych warstw skóry właściwej (do granicy warstwy brodawkowatej i siateczkowatej) za pomocą bębna z materiałem ściernym (szczotka diamentowa, druciana, z papierem ściernym). Wskazaniami do zabiegu dermabrazji są: blizny potrądzikowe, blizny po oparzeniach pośredniej grubości, blizny po ospie wietrznej, blizny pourazowe, tatuaże, powierzchowne zmarszczki twarzy, głównie wokół ust. W zależności od rozległości zmian, zabieg wykonywany jest w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym. Odbudowa naskórka następuje w ciągu 5-10 dni. Gdy zmiany są głębokie — zabieg dermabrazji należy powtórzyć po kilku miesiącach. Po zabiegu powrót do pracy wynosi około 10 dni. Należy pamiętać o tym, że operacja nie zlikwiduje całkowicie blizn — staną się one jedynie mniej widoczne. Sukces dermabrazji zależy od zdolności skóry do wytworzenia nowej warstwy naskórka i górnych warstw skóry właściwej z przydatków skóry. Tam, gdzie nastąpiło ich zniszczenie (np. po radioterapii, głębokim oparzeniu) lub gdzie jest ich za mało (grzbietowa część ręki, powieki, dolna cześć szyi) istnieje ryzyko opóźnionego gojenia i/lub przerosłych blizn. Każdy peeling, aby był udany wymaga pooperacyjnej współpracy pacjenta. To znaczy przynajmniej przez trzy do sześciu miesięcy należy unikać słońca oraz stosować kremy ochronne z filtrem. Zabiegów tego typu nie należy wykonywać przed wakacjami letnimi.
Lasery — termin laser jest akronimem Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation, czyli: wzmocnienie światła przez wymuszoną emisję promieniowania. Idea działania lasera przesyłanie energii za pomocą światła — opracowana została przez Einsteina w 1917 roku. Teorię w praktykę ubrał Teodor Maimon, gdy po raz pierwszy w 1960 roku zastosował wzbudzony kryształ rubinu do wytworzenia promienia lasera. W 1961 roku lasery zostały wykorzystane w medycynie — najpierw w okulistyce, następnie w dermatologii, ginekologii, neurochirurgii, otolaryngologii, urologii. Do chirurgii plastycznej lasery wkroczyły w latach 80-tych, kiedy to zauważono, że laser argonowy daje lepsze wyniki leczenia zmian naczyniowych niż metody konwencjonalne. Natomiast w medycynie estetycznej masowo zaczęto wykorzystywać lasery od 1995 roku, po ukazaniu się artykułu na temat wygładzenia zmarszczek twarzy za pomocą lasera CO2 . Istotą działania jest wytworzenie bardzo intensywnej, skupionej wiązki światła monochromatycznego (o jednej długości fali). Wiązkę światła uzyskuje się wzbudzając różne ośrodki – ciała stałe, ciecze, gazy. Do najczęściej używanych w medycynie laserów gazowych należą: lasery CO2, helowo-neonowe He-Ne, lasery ekscimerowe, argonowe i kryptonowe. Z laserów na ciele stałym, najbardziej znane są lasery na krysztale granatu itrowo-aluminiowego (YAG), domieszkowanego neodymem Nd (Nd — YAG), erbem (laser Er-YAG) lub holmem (laser holmowy). Światło lasera docierając do żywej tkanki ulega odbiciu, rozproszeniu, przejściu (transmisji) i pochłonięciu (absorpcji). Światło odbite jest niebezpieczne dla lekarza wykonującego zabieg. Rozproszenie wiązki może powodować uszkodzenia przyległych struktur — jest to bardzo istotne podczas zabiegów okulistycznych, gdzie operowane struktury są mikroskopijnej wielkości. Energia, która przeszła przez naświetlaną tkankę może natomiast spowodować uraz termiczny przyległych struktur. W praktyce klinicznej wykorzystywane jest zjawisko absorpcji światła laserowego, powodujące usunięcie docelowych tkanek poprzez odparowanie i koagulację. Obszar zniszczenia tkanki zależy od zawartości w niej chromoforów (wody, melaniny, hemoglobiny) oraz od długości fali światła laserowego. Tkanki sąsiadujące mające małe powinowactwo do danej długości fali nie są narażone na uszkodzenie.
Niektóre zastosowanie laserów w chirurgii plastycznej: lasery CO2, Er:YAG, pulsacyjne — wygładzanie zmarszczek, naciąganie skóry twarzy, wygładzanie blizn potrądzikowych, rhinophyma, korekcja blizn; laser argonowy — zmiany naczyniowe, barwnikowe; laser rubinowy — usuwanie nadmiernego owłosienia. Możliwe powikłania po laseroterapii to: zakażenie wirusowe, bakteryjne, grzybicze; blizny przerosłe; przebarwienia; teleangiektazje.
Face-Lifting — operacja naciągnięcia skóry twarzy i szyi. Chirurgia podnoszenia tkanek twarzy rozwinęła się w XX wieku. Pierwsze opisy zabiegów pojawiły się w 1906 roku (Lexer), po nich face-lifting wykonywało wielu chirurgów i dermatologów. Współczesne metody face-liftingu datują się od 1974 roku, gdy Skoog opisał preparowanie powięzi powierzchownej twarzy wraz z mięśniem szerokim szyi. Celem face-liftingu jest odmłodzenie konturów twarzy oraz przednich i bocznych obszarów szyi. Najlepszymi kandydatami do operacji face-liftingu są osoby w dobrym stanie fizycznym i psychicznym, niepalący, bez nadwagi, w wieku 45-55 lat. Przeciwwskazaniem do zabiegu są m.in. choroby tkanki łącznej — np. scleroderma, zespół Ehlers-Danlos, choroby ogólnoustrojowe, takie jak nieustabilizowane nadciśnienie, sterydoterapia.
Istnieją cztery podstawowe metody odmłodzenia twarzy przez chirurgiczne naciągnięcie tkanek: naciągnięcie skóry; naciągnięcie skóry i SMAS (układ rozcięgnowy mięśni powierzchownych) — platysma (miesień szeroki szyi); naciągnięcie skóry i SMAS — platysma oraz podwieszenie środkowej części twarzy; głęboki — podokostnowo — podpowięziowy oraz kombinacja 1, 2, 3. Metody te można stosować z użyciem metody otwartej (z usunięciem skóry), endoskopowej (bez wycięcia skóry), mieszanej (półotwartej). I tak np. pacjenci z dużą wiotkością skóry kwalifikują się do liftu otwartego, a młodzi (ok. 45 roku życia) z dobrze napiętą skórą — do liftingu endoskopowego. Zabieg face-liftingu pozwala na korekcję następujących zmian: górnej części twarzy poprzez podniesienie czoła — usunięcie zmarszczek poziomych czoła, zmarszczek gładyszki, opadania brwi; w 1/3 środkowej części twarzy — poprawę okolic okołooczodołowych, jarzmowych, poprawę zarysów policzków; 1/3 dolna twarzy — podniesienie tkanek po bokach policzków (tzw chomiki), podniesienie okolicy fałdów nosowo-wargowych, (ale nie ich spłycenie); szyja — poprawa kąta szyjno-podbródkowego, poprawa zarysu kątów żuchwy.
Face-lifting można uzupełniać innymi operacjami, jak np. modelowanie podbródka przez odsysanie tkanki tłuszczowej, wypełnienie fałdów nosowo — wargowych przez implantację tkanki tłuszczowej czy plastyka powiek. Operacja trwa od 3 do 5 godzin. Wykonuje się ją w znieczuleniu ogólnym i miejscowym lub tylko miejscowym z sedacją dożylną. Po zabiegu pozostają dobrze ukryte blizny w skórze owłosionej głowy oraz przed uchem. Możliwe powikłania to krwiak, uczucie drętwej twarzy przez kilka miesięcy, uszkodzenie jednej z gałązek ruchowych nerwu twarzowego, martwica skóry, długotrwały obrzęk. Dobrze wykonany zabieg face-liftingu nie zatrzyma procesu starzenia, ale cofnie czas o 5-10 lat. Prawidłowo wykonana operacja wystarcza na 5-10 lat.
Modelowanie ciała
Odkładanie się tkanki tłuszczowej u mężczyzn i kobiet przebiega według ustalonego wzorca, ściśle związanego z genami oraz hormonami płciowymi. I tak u młodych kobiet tkanka tłuszczowa odkłada się głównie wokół bioder i ud (typ gynoidalny, gruszki), a u mężczyzn — na brzuchu i tułowiu (typ androidalny, jabłka). Rozkład tkanki tłuszczowej w okresie pomenopauzalnym u kobiet zmienia się na męski — prawdopodobnie z powodu spadku poziomu estrogenów — z typową dolegliwością — zanikiem wcięcia w pasie. U obu płci wraz z wiekiem obserwuje się zmianę w rozmieszczeniu tkanki tłuszczowej — tzn. następuje wzrost ilości tłuszczu śródbrzusznego z następowym zmniejszeniem tłuszczu podskórnego i przenikaniem komórek tłuszczowych do i między mięśnie.
Oprócz zaburzeń konturów ciała, związanych z nadmierna ilością tkanki tłuszczowej, wraz z wiekiem dochodzi do zwiotczenia skóry. Pojawiają się rozstępy, skóra przypomina skórkę pomarańczowa (cellulitis). Zmiany te widoczne są zwłaszcza u kobiet. Czynnikami, które mają na to wpływ — oprócz starzenia i genów — są przebyte ciąże, znaczne wahania wagi, zażywane leki (zwłaszcza hormonalne) oraz siedzący styl życia. Istnieją 2 główne metody leczenia deformacji konturu ciała. Jedna z nich to liposukcja, czyli odsysanie tkanki tłuszczowej, drugi to zabiegi body lift, czyli wycięcia nadmiaru zwiotczałej skóry i tkanki podskórnej brzucha, ud, pośladków, ramion. Obie metody można stosować oddzielnie lub razem, jedno- lub dwuetapowo.
Liposukcja — to zabieg polegający na wymodelowaniu ciała (m.in. brzucha, bioder, ud) przez trwałe usunięcie komórek tłuszczowych z miejsc nie poddających się odchudzaniu, tzn. ćwiczeniom i diecie. Kandydatka do operacji powinna mieć wagę zbliżoną do idealnej oraz dobrze napiętą i elastyczną skórę. W 1921 roku jako pierwszy zastosował liposukcję Dujawier. Próbując odessać tłuszcz z okolic kolan baletnicy, uszkodził tętnicę udową, co zakończyło się amputacją nogi. Współczesne techniki odsysania tkanki tłuszczowej datują się na lata 80-te XX wieku. Zabieg — wykonywany w znieczuleniu ogólnym lub zewnątrzoponowym — polega na wprowadzeniu przez małe nacięcia specjalnych rurek podłączonych do urządzenia ssącego. Pełen efekt operacji jest widoczny po 6 miesiącach do 1 roku (im więcej tłuszczu usuwamy oraz im starsza osoba, tym więcej czasu potrzebuje skóra na zaadaptowanie się do nowego kształtu ciała). Po zabiegu powrót do pracy jest możliwy w ciągu tygodnia. Przez 6 tygodni należy nosić specjalne ubranie uciskowe oraz wykonywać masaże miejsc operowanych. Możliwe powikłania po zabiegu to — zakażenie, asymetria, nierówność zarysów i kształtu operowanej okolicy. Należy pamiętać o tym, że usunięte komórki tłuszczowe nie zostaną zastąpione przez inne, ale te, które pozostały, mogą przerosnąć, a wtedy całkowita masa tkanki tłuszczowej w danym obszarze zwiększy się.
Body lift — stosuje się u kobiet i mężczyzn mających luźną, wiotką skórę ud, pośladków, ramion, brzucha. Najczęściej wykonywaną operacją typu body lift jest abdominoplastyka, czyli wycięcie luźnej, wiotkiej skóry brzucha, najczęściej z rozstępami skórnymi. Zasadą w tego typu zabiegach jest wycięcie wiszącej skóry i tkanki podskórnej z wykorzystaniem linii cięć, dających łatwo się ukryć pod bielizną, strojem kąpielowym. Zabieg wykonywany jest w znieczuleniu ogólnym lub zewnątrzoponowym. Polega na odpreparowaniu fałdu skórno — tłuszczowego do wysokości łuków żebrowych, naciągnięciu go ku dołowi, a następnie wycięciu jego nadmiaru wraz z ewentualnymi rozstępami. Pępek zostaje przemieszczony w nowe miejsce lub pozostawiony w starym (tzw. mini abdominoplastyka). Osłabione mięśnie przedniej ściany brzucha wzmacnia się przez zszycie ich w linii środkowej ciała, co daje wąską talię i silną przednią ścianę brzucha. Po operacji pozostaje linijna blizna tuż nad włosami łonowymi oraz — jeśli nastąpiło przemieszczenie pępka — okrągła blizna dookoła pępka. Brzuch jest napięty oraz spłaszczony. Po zabiegu należy nosić ubranie uciskowe oraz wykonywać masaże. Powrót do pracy następuje po około 7-10 dniach. Możliwe powikłania po zabiegu — krwiak, seroma, martwica skóry, zakażenie, opóźnione gojenie rany, asymetria. Obydwie metody można łączyć — tzn. liposukcja może być połączona z plastyką brzucha. Wtedy zabieg jest wykonywany jednoczasowo lub w dwóch etapach — najpierw odsysa się tkankę tłuszczową, potem po obkurczeniu się skóry wykonuje się wycięcie fałdu skórno — tłuszczowego. Ostateczny wynik operacji zależy od pacjentki — jeśli chciała się tylko pozbyć tkanki tłuszczowej z brzucha — sam zabieg operacyjny jej wystarczy. Jeśli natomiast chce mieć piękne, wyrzeźbione ciało — wymaga to od niej codziennych ćwiczeń i przestrzegania diety.
Powiększanie piersi, protezy piersi
Pierwsza próba powiększenia piersi miała miejsce w 1895 roku, kiedy to Czerny z powodzeniem wszczepił tłuszczaka z pleców pod gruczoł piersiowy. Po Czernym czyniono próby powiększania piersi różnymi materiałami — parafiną, wolnymi przeszczepami tłuszczu, przeszczepami zdeepitelializowanej skóry, politetrafluoroetylenem, płynnym olejem silikonowym, poliwinylowymi gąbkami — z miernym sukcesem. Nowoczesna epoka powiększania piersi zaczęła się w 1962 roku. Wtedy to Cronin i Gerow wszczepili pierwsze protezy piersi wypełnione żelem silikonowym. Od tego czasu są one używane głównie w operacjach kosmetycznych (80%) oraz do rekonstrukcji piersi po amputacji z powodu raka. Wszystkie dostępne na rynku implanty piersi mają zewnętrzną powłokę silikonową. Powłoka może być gładka lub porowata. Wśród materiałów wypełniających są: żel silikonowy o różnych stopniach spoistości, roztwór soli fizjologicznej, hydrożel, polivinyl pyrolide (PVP). Najczęściej stosowane to implanty napełnione silikonem lub solą fizjologiczną.
Silikon lub polidimetylsiloksan (DMS) to polimer składający się z jednostek Si-O, z dołączonymi do atomów krzemu grupami metylowymi. Może on występować w postaci płynnej, żelu lub gumy. Silikon jest wysoce bio-kompatybilny, nietoksyczny, nie powoduje alergii i jest odporny na biodegradację. Odpowiedź tkankowa na silikon jest ograniczona do słabej odpowiedzi organizmu na ciało obce, a mianowicie do wytworzenia torebki łącznotkankowej. Zastosowanie silikonu w chirurgii plastycznej to implanty piersiowe w operacjach powiększenia piersi oraz w rekonstrukcjach piersi po amputacji, implanty do modelowania twarzy, implanty ściany oczodołu po złamaniach twarzoczaszki, ekspandery tkankowe, protezy jądra, sztuczne stawy palców, jako opatrunki w leczeniu blizn. Oprócz zastosowań w chirurgii plastycznej, silikon można spotkać w innych działach medycyny — kardiochirurgii (sztuczne zastawki, rozruszniki serca), ortopedii (sztuczne stawy), chirurgii dziecięcej (przetoki w wodogłowiu). W codziennym życiu, silikon używany jest do produkcji kosmetyków, gumy do żucia, smoczków dla niemowląt itp.
Zabieg powiększenia piersi — przed operacją pacjentka dowiaduje się o implantach (kształt, wypełnienie, powierzchnia, profil), możliwydh liniach cięć, miejscu umieszczenia implantu, możliwych powikłaniach. Istnieją cztery możliwe cięcia operacyjne: pod pachą, wzdłuż fałdu piersiowego, wokół otoczki oraz — stosowane tylko w przypadku protez solnych — nacięcie w pępku. Każde z tych cięć ma swoje wady i zalety. Najczęściej wykonywane są dwa rodzaje cięć: cięcie podpiersiowe i cięcie okołootoczkowe:
- Cięcie podpiersiowe — długości około 5 cm, jest idealne dla pacjentek, które karmiły piersią oraz po menopauzie, tzn. wtedy, gdy dolna część piersi opada zasłaniając fałd piersiowy. Można je wykorzystać do operacji wymiany implantu na życzenie pacjentki lub do wycięcia torebki łącznotkankowej, która w niektórych przypadkach może powodować bóle piersi i ich stwardnienie (tzw. przykurcz Beckera). Przeciwwskazaniem do wykonania tego rodzaju cięcia jest występowanie w wywiadzie keloidów (bliznowców).
- Cięcie okołootoczkowe — jest praktycznie niewidoczne, umieszczone w dolnej 1/2 otoczki. Otoczka musi mieć odpowiedni rozmiar, protezy wkładane przez nią nie mogą być zbyt duże. Wady tego cięcia to: możliwość przecięcia przewodów mlecznych, co powoduje większą możliwość zakażenia oraz formowanie się cyst, co z kolei może być źle interpretowane na badaniu mammograficznym. Cięcie to nie jest wskazane dla kobiet zamierzających karmić piersią oraz tych o bardzo ciemnej otoczce.
Implant piersi może być umieszczony pod gruczołem piersiowym lub pod mięśniem piersiowym większym. Decyzja o umiejscowieniu zapada podczas konsultacji, po zbadaniu pacjentki (np. panie bardzo szczupłe, z niedorozwojem tkanki gruczołowej lub cienką skórą muszą mieć implant umieszczony pod mięśniem piersiowym). Zabieg operacyjny wykonywany jest w znieczuleniu ogólnym. Trwa on około 2 godzin. Polega na wytworzeniu kieszeni pod gruczołem lub pod mięśniem piersiowym większym, w której umieszcza się implant. Następnie rana zamykana jest za pomocą cienkich szwów chirurgicznych, usuwanych po około 10 dniach. Po operacji konieczne jest ciągłe noszenie dobrze dopasowanego biustonosza przez okres około 1 miesiąca. Bardzo ważnym elementem jest samodzielny, specjalny masaż piersi oraz masowanie i natłuszczanie blizn pooperacyjnych. Powrót do pracy następuje po około 7-10 dniach. Możliwe powikłania pooperacyjne to: krwiak, zakażenie, przemieszczenie się implantu, przejściowe zmniejszenie czucia brodawki, przerosła blizna oraz mocny odczyn na ciało obce (protezę) i w konsekwencji wytworzenie zaciskającej torebki wokół protezy.
Odstające małżowiny uszne
Początek odstawania uszu od czaszki obserwowany jest miedzy 3 a 4 miesiącem życia płodowego. Niecałkowite zwinięcie się grobelki w tym okresie powoduje większy niż 90° kąt muszlowo-łódkowy, wytwarzając deformację odstających małżowin usznych. Prawidłowa małżowina uszna odstaje od powierzchni skroniowej czaszki około 25° u mężczyzn i 21° u kobiet, a mierząc w centymetrach — odległość przedniego brzegu obrąbka od czaszki powinna wynos 1,5-2,0 cm; gdy któryś z tych warunków nie jest spełniony (tzn. kąt >25° lub odległość > 2,0cm) możemy mówić o odstających małżowinach usznych. Charakterystyczne zmiany obserwowane w tym defekcie urody dotyczą: słabo wykształconej lub braku fałdu grobelki; zbyt głębokiej łódki (> 1,5cm); kąta muszlowo-łódkowego >90°. Deformacje te mogą występować samodzielnie lub razem. Od rodzaju zmian zależy rodzaj zabiegu operacyjnego.
Do czasów obecnych opisano około 200 sposobów operacji odstających uszu. Pierwszą korekcję uszu po urazie wykonał Dieffenbach w 1845 roku — zabieg polegał na wycięciu skóry na tylnej powierzchni małżowiny i założeniu szwów. Natomiast pierwsza kosmetyczna korekcja została wykonana przez Ely w 1881r. Początek XX wieku przyniósł metody operacyjne, polegające na odtworzeniu fałdu grobelki poprzez wycięcie paska skóry oraz chrząstki wzdłuż całej grobelki (Luckett). Uszy operowane w ten sposób miały bardzo ostry, nienaturalny brzeg grobelki. Poszukując dalszych rozwiązań Converse i Wood — Smith zaproponowali przecięcie chrząstki po bokach odtwarzanej grobelki, a następnie zeszycie przeciętych brzegów, co daje uwypuklenie przemieszczonej części chrząstki w postaci grobelki.
Przełom w otoplastyce nastąpił w 1963 roku, po opublikowaniu przez Mustarde metody polegającej na odtworzeniu fałdu grobelki bez wycinania chrząstki. Odtworzenie fałdu grobelki uzyskiwał przez założenie niewchłanialnych szwów materacowych pomiędzy tylną powierzchnią muszli a czółenkiem. Obecnie najpopularniejszymi metodami są dwie ostatnie techniki (Conversa — dla dorosłej, sztywnej chrząstki; Mustarde — dla giętkiej chrząstki dzieci) uzupełniane dodatkowymi działaniami ułatwiającymi właściwe ułożenie ucha — np. nacinanie powierzchowne chrząstki, założenie szwów między muszlą a okostną wyrostka.
Korekcja nosa
Istnieje wiele sposobów pomagających chirurgowi w planowaniu i przeprowadzaniu operacji nosa. Jednym z ciekawszych jest opracowana przez Denisa Lee w 1982 roku plastikowa płytka umieszczana na twarzy pacjenta lub na zdjęciu 1:1, pokazująca idealne proporcje twarzy kobiecej. Jednostką pomiarową stała się szerokość żeńskiego oka, która wynosi około 3 cm. Płytka ta powstała na podstawie analizy twarzy 50 kobiet rasy białej, w powszechnej opinii uznanych za atrakcyjne. Podczas badania profilu nosa posługujemy się dwoma kątami — profilowym oraz nosowo — wargowym. Przyjmuje się, że ten pierwszy powinien wynosić 30°-35° ten drugi zaś — 90°. Analizując profil patrzymy też na stosunek grzbiet — czubek nosa, nos — bródka, słupek — skrzydła oraz na zarys czubka nosa. Zniekształcenia nosa możemy podzielić na wrodzone i nabyte. Wady wrodzone to m.in. długi nos, garbaty nos, zapadnięty grzbiet nosa, zniekształcenie końca nosa, zniekształcenia związane z rozszczepem wargi. Najczęstszą
przyczyną zniekształceń nabytych nosa są urazy powodujące skrzywienie przegrody chrzestnej i/lub kostnej nosa, zapadniecie grzbietu, wytworzenie garbu. Celem operacji nosa jest poprawa jego kształtu, a w konsekwencji uzyskanie harmonijnego wyglądu twarzy, oraz w przypadku skrzywienia przegrody nosowej — poprawa funkcji. Do dyspozycji mamy dwie techniki operacyjne z dojścia wewnątrznosowego (bez pozostawiania widocznych blizn) oraz z dojścia zewnątrz-nosowego (zostaje mała blizna na przegrodzie skórnej nosa).
Pierwszy sposób — tzw. metoda otwarta — wykorzystywana jest do korekcji skomplikowanych zmian pourazowych nosa lub wad wrodzonych (np. nos po rozszczepie wargi i podniebienia). Zabieg operacyjny wykonywany jest w znieczuleniu ogólnym lub w miejscowym. Przeciętnie trwa od 1 do 2 godzin. W zależności od zniekształcenia dotyczy tylko: czubka nosa — przy jego pogrubieniu, powiększeniu; całego nosa (tzw osteotomia nosa) — nos garbaty, duży lub krzywy; przegrody nosa — skrzywienie przegrody nosa; grzbietu nosa — nos siodełkowaty. Po zabiegu, w niektórych przypadkach zakładane są tampony do przewodów nosowych na 24-48 godzin. Przez 5-7 dni należy nosić na nosie sztywny opatrunek unieruchamiający kości oraz chroniący przed urazem. U pacjenta po operacji występują obrzęki i zasinienia okolicy oczu, suchość w nosie. Objawy te mijają zwykle po 2 tygodniach. Powrót do pracy następuje po około 10-14 dniach. Po zabiegu należy unikać przez okres około 3-4 tygodni dużego wysiłku (aerobic, dźwiganie ciężkich przedmiotów, itp.), sportów kontaktowych, ekspozycji nosa na działanie słońca, noszenia okularów. Końcowy efekt operacji uzyskuje się po upływie 6 miesięcy do 1 roku. Możliwe wczesne powikłania po zabiegu to krwawienie, zakażenie. Powikłania późne to m.in. nieregularności szkieletu nosa, asymetria, brak czucia czubka nosa, zmniejszenie przepływu powietrza w nosie, zbyt wąski nos. Wszelkie zabiegi korekcyjne wykonuje się około 1 roku od pierwotnej operacji. Podczas planowania operacji korekcyjnej nosa należy przeanalizować widok en face, profil pacjenta, widok nosa od dołu (kształt i rozmiar nozdrzy) oraz przeprowadzić badanie wewnętrzne nosa (pozycja przegrody, małżowiny nosowe, zastawki nosa, itp.).
Łysienie
W obrębie skóry owłosionej głowy znajduje się przeciętnie od 100 do 140 tys. włosów. Liczba ta zależy od koloru i grubości włosa. Im są one grubsze i ciemniejsze, tym jest ich mniej. Włos wyrasta z mieszka włosowego osadzonego w warstwie właściwej skóry głowy. Towarzyszy mu gruczoł łojowy i mięsień przywłośny. Włosy w skórze głowy rosną zwykle około 15 cm w ciągu roku, średnio 1 cm na miesiąc. Każdego dnia tracimy około 50 do 100 włosów. Każdy włos żyje własnym życiem, przechodząc cyklicznie trzy fazy: wzrostu — anagen (trwającą od 2 do 8 lat), przejściową — katagen (trwającą od 2 do 4 tygodni) spoczynku — telogen (trwającą od 2 do 4 miesięcy). Po wypadnięciu starego włosa, na jego miejscu zaczyna rosnąć nowy włos i cały cykl powtarza się. Gdy wypada więcej niż 100 włosów w ciągu dnia, świadczy to o nadmiernej ich utracie i może nasuwać podejrzenie procesu łysienia. Wyróżniamy szereg przyczyn łysienia, które dzielimy na dwie grupy: z powstawaniem i bez powstawania blizn skóry owłosionej głowy. Najczęstszą przyczyną wypadania włosów jest łysienie androgenowe. Częstość jego występowania sięga 87 % przypadków łysienia u mężczyzn i aż 8% wszystkich przypadków łysienia u kobiet. Przyczyną tego typu łysienia jest hormon męski testosteron, który pod wpływem enzymu 5-alfa reduktazy, ulega zmianie we krwi w dihydrotestosteron, który jest odpowiedzialny za stopniowy zanik mieszków włosowych. Hormony żeńskie — estrogeny chronią włosy przed wypadaniem. Jednak we krwi kobiet znajdują się także hormony męskie, których przewaga w wyniku zaburzeń endokrynologicznych, lub w okresie po menopauzie może doprowadzić do trwałego wypadania włosów.
Jedynym trwałym sposobem leczenie łysienia jest leczenie chirurgiczne polegające na uzupełnianiu ubytków owłosienia skóry głowy autogennym przeszczepem mieszków włosowych. Zabieg przeszczepu włosów polega na pobraniu fragmentu skóry owłosionej z okolicy potylicznej głowy, odpowiednim przygotowaniu mini- i mikroprzeszczepów, a następnie umieszczeniu ich w obszarach wyłysiałych lub przerzedzonych. Zabieg wykonuje się najczęściej w znieczuleniu miejscowym. Liczba przeszczepów stosowanych podczas jednego zabiegu zależy od wielkości łysiny oraz od grubość i koloru włosów. W zależności od rozmiaru łysiny dokonuje się od 500 do 3000 przeszczepów podczas jednej operacji. Wielokrotnie zabieg bywa powtarzany celem uzyskania lepszej gęstości włosów. Autogenny przeszczep mieszków włosowych stał się obecnie standardowym zabiegiem w leczeniu korekcyjnym łysienia androgenowego u mężczyzn i kobiet, w łysieniu po napromieniowaniu oraz w operacjach naprawczych blizn pourazowych. Stosując tę technikę można odtwarzać nie tylko owłosienie głowy, ale także brwi, rzęs, zarostu twarzy, torsu i okolicy łonowej.
Technika przenoszenia mieszków włosowych z jednego miejsca na głowie w obręb innego jest znana od ponad stu lat. Pierwsze doniesienie dotyczące przeszczepów włosów ukazało się w 1822 r. Ich , autorem był niemiecki lekarz Dieffenbach, który opublikował pracę przedstawiającą eksperymentalne przeszczepianie sierści u zwierząt i piór u gęsi. Pierwsze próby przeszczepu włosów w okolicę oparzonej skóry owłosionej głowy dokonał w 1939 r. japoński lekarz Okuda. Twórcą współczesnej metody przeszczepu włosów stosowanej w łysieniu andorgenowym, był amerykański dermatolog Norman Orentreich. Jego artykuł opublikowany przez New York Academy of Sciences w 1959 r., stał się kamieniem węgielnym współczesnej chirurgii odtwórczej włosów. W 1981 r. Rolf Nordtróm opisał technikę zastosowania mikro- i miniprzeszczepów zawierających pojedyncze włosy, co znacznie podniosło walory estetyczne zabiegu. Natomiast w 1984 roku Headington jako pierwszy zdefiniowat pojęcie zespołu mieszków włosowych (follicular units) dając podwaliny wykonywanych obecnie zabiegów przeszczepu włosów w zgodzie z fizjoligią ich wzrostu. W Polsce pierwszych operacji przeszczepów włosów dokonał Jerzy Kolasiński w 1984 r.
Skomentuj jako pierwszy!