Istotną część bólów głowy stanowią migreny. Charakteryzują się jednostronnym tętniącym bólem głowy o różnej intensywności trwającym nawet 2-3 doby. Bólowi mogą towarzyszyć nudności i wymioty, światłowstręt, nadwrażliwość na dźwięki. U części chorych występują objawy zwiastunowe zwane aurą; mogą to być zaburzenia widzenia, czucia, a nawet przemijające niedowłady. Stan migrenowy to sytuacja kiedy ból z nudnościami i wymiotami trwa kilka dni. Silny ból uniemożliwia często pracę i może całkowicie zakłócić normalne funkcjonowanie chorego.
Objawy
Objawy towarzyszące: nudności, wymioty, światłowstręt, zaburzenia widzenia (np. migotanie w oczach), zaburzenia mowy. U niektórych pacjentów właściwy atak bólu zapowiada tzw. aura: mroczki przed oczami, ograniczenie pola widzenia, zawroty głowy, mrowienie skóry, problemy z mówieniem.
Przyczyny
Kobiety cierpią na migrenę częściej niż mężczyźni. Główną przyczyną wydaje się być hormonalna struktura kobiet, a także skłonność do niskiego ciśnienia krwi, które naukowcy określają jako klasyczny czynnik ryzyka wystąpienia migreny. Migrena u dzieci wywoływana jest przeciążeniem, na przykład długim oglądaniem telewizji czy grą komputerową. Niektóre dzieci siedzą dłużej niż
6 godzin dziennie przed monitorem – co jest nadmiernym obciążeniem dla oczu i układu nerwowego. Częste kłótnie i stres w szkole oraz rodzinie mogą również prowadzić do wystąpienia migreny.
Jeśli dzieci cierpią na ataki migreny prawie codziennie, przede wszystkim po posiłkach, to może u nich występować brak tolerancji na określone substancje zawarte w produktach żywnościowych. Migrenę powodują na przykład konserwanty i barwniki do żywności, które się znajdują przede wszystkim w słodkich napojach (lemoniada, cola), słodyczach i konserwach. Przez zmianę sposobu odżywiania trzeba wyłonić te substancje, a następnie ustalić właściwą dietę przeciwdziałającą migrenie. Często wystarczy zrezygnować ze słodyczy.
Leczenie
Leczenie u dzieci
Prawidłowe postępowanie w przypadku migreny u dzieci. Zachęcajmy dziecko do zachowania normalnej aktywności (chyba że odczuwa bardzo silne bóle). Pochwalajmy spokojne i rzeczowe podejście do bólów. Zgodnie z nim nie należy dramatyzować bólów. Pomóżmy dziecku włączyć do programu dnia fazę relaksu. Skorzystajmy z kursu treningu autogenicznego i innych technik relaksacyjnych dla dzieci. Nie kwestionujmy występowania bólów głowy u dziecka. Wywołuje to bowiem jeszcze większe jego skupienie się na bólu. Nie pozwólmy, aby dziecko z powodu bólu głowy zaniedbywało swoje obowiązki. Może nimi się zająć, kiedy ból się zmniejszy. Dajmy dzieciom dobry przykład i nie koncentrujmy się nadmiernie na swych dolegliwościach. Nie przyznawajmy dziecku przywilejów ze względu na bóle. Jeśli jest chore, to powinno zostać w domu, ale nie po to, aby oglądać telewizję albo oddawać się innym rozrywkom.
U 37% dzieci do 7. roku życia wystąpiły bóle głowy. Szczególnie uporczywy jest jednostronny migrenowy ból głowy; około 2/3 dzieci chorujących na migrenę cierpi na tę chorobę również w wieku dorosłym.
Leczenie niefarmakologiczne
Wypróbowane sposoby – jak leczyć się samemu bóle migrenowe.
Okłady solno-lodowe. Na ostry ból migrenowy napełnić woreczek z materiału solą i kostkami lodu w proporcji 1:4 (więcej lodu). Przyłożyć go do czoła albo przycisnąć lekko do skroni. Zimno ustabilizowane solą uśmierzy ból.
Akupresura. Przy chorobach psychosomatycznych, jak migrena, akupresura zalicza się do leków z wyboru. Najlepiej stosować ją nie tylko w czasie ataków, ale regularnie (3-5 razy) w ciągu całego dnia.
Tai Yang: Chiński punkt akupresury Tai Yang („słońce”) znajduje się ok. 1,5 szerokości palca za zewnętrznym krańcem brwi, tuż poniżej tego miejsca. Najlepiej szukać tego punktu przy użyciu
lusterka; kiedy wyczujemy wgłębienie, będzie to znaczyło, że znajdujemy się we właściwym miejscu. Masujemy ten punkt czubkami palców około 1,5 minuty (najpierw po mniej bolącej, potem po
bardziej bolącej stronie głowy).
Pian Tou Dian: Ten punkt leży na środkowym stawie palca serdecznego, od strony małego palca. Masujemy go mocno czubkiem palca przez 1,5 minuty: najpierw palec serdeczny po mniej bolącej
stronie głowy, potem po bardziej bolącej.
Goździk. Przeprowadzone badania zdołały dowieść skuteczności olejku goździkowego (z goździka przyprawowego) na migrenę. Recepta: Wsypać do dzbanka z zieloną herbatą (przyrządzanie 2 goździki oraz nieco cynamonu i dolać soku z cytryny. Pić 4-5 filiżanek podzielonych na cały dzień.
Lepiężnik. Seria badań lepiężnika wykazała, że jego zastosowanie może zmniejszyć o ponad połowę liczbę ataków migreny i dni migreny w miesiącu. Jednak napar z lepiężnika nie nadaje się do terapii ze względu na zawartość trujących alkaloidów! Stosujmy wyciągi z lepiężnika, w których alkaloidy zostały usunięte płynnym dwutlenkiem węgla. W dawkowaniu przestrzegajmy informacji
podanych na ulotce dołączonej do opakowania. Pamiętajmy, że w czasie stosowania lepiężnika nie należy przyjmować innych środków przeciwbólowych lub znacznie ograniczyć ich stosowanie.
Złocień maruna. W badaniach z udziałem pacjentów cierpiących na migrenę przez zażywanie wyciągu ze złocienia maruny zdołano zmniejszyć częstotliwość ataków migreny o 24%. Lek ten pomagał jednak tylko długofalowo, musiał być bowiem przyjmowany przez 4 miesiące. Złocień maruna pomaga przy uporczywej migrenie, przedtem trzeba jednak podjąć próbę z lepiężnikiem. Także w czasie stosowania złocienia maruny nie należy zażywać innych środków przeciwbólowych albo znacznie ograniczyć ich stosowanie.
Witamina B2Jako „klasyczna witamina neurologii”, witamina B2 może okazać się skuteczna w leczeniu migreny. Dawka musi jednak być dość wysoka i dlatego stosowanie witaminy trzeba uzgodnić z lekarzem.
Aromaterapia. Coraz częściej lekarze zalecają aromaterapię na (sporadyczne) bóle głowy. Za pośrednictwem zmysłu węchu zapachy oddziałują na wegetatywny układ nerwowy uspokajająco i odprężająco. Przy bólach głowy można nacierać czoło i skronie olejkiem z mięty pieprzowej.
Bez sportu przy ostrym bólu! Choć intensywny sport zapobiega atakom migreny, to przy ostrym ataku nie pomoże, a nawet zaszkodzi. Przeważnie powoduje on nasilenie bólu.
Kąpiele stóp. Kąpiele stóp o wzrastającej temperaturze okazały się skuteczne przy atakach bólu głowy, bo wpływają korzystnie na wegetatywny układ nerwowy.
Leczenie farmakologiczne
W leczeniu migreny, tak jak w innych bólach zaleca się postępowanie kompleksowe zarówno farmakologiczne jak i niefarmakologiczne. Oprócz leczenia doraźnego nie należy zaniedbywać możliwości profilaktyki. Należy poszukiwać razem z chorym czynników sprzyjających pojawieniu się bólu i w miarę możliwości eliminować je. Częstą przyczyną są alergie, stresy; u niektórych bóle są prowokowane np. przez spożywanie czekolady.
Migrena rodzaje:
- lekka (bóle rzadziej niż 1x w miesiącu, trwające krócej niż 8 godzin, z nudnościami bez wymiotów): NLPZ ewentualnie z kodeiną (synergistyczne działanie)
- umiarkowana (bóle co najmniej 1x w miesiącu, trwające do 24 godzin, z towarzyszącymi wymiotami: NLPZ + alkaloidy sporyszu
UWAGA: doraźne leczenie migreny nie powinno być stosowane częściej niż 2 razy w tygodniu, aby zapobiegać wystąpieniu polekowych bólów głowy.
Napad bólu migrenowego
Lek przeciwbólowy w ostrym napadzie bólu powinien być podany najszybciej jak to możliwe, już w okresie aury (jeśli występuje). Jeśli ból narasta następną dawkę należy podać w ciągu 30-60 minut po pierwszej. Wybór środka od nienarkotycznych przeciwbólowych poprzez nlpz, opioidy stosowane w słabych i umiarkowanych bólach (kodeina, propoksyfen, tramadol i ich połączenia z nlpz) aż do silnie działających opioidów, jeśli istnieje taka potrzeba.
Nienarkotyczne leki przeciwbólowe i niesteroidowe leki przeciwzapalne:
- Kwas acetylosalicylowy 650-1300mg/ dobę
- Paracetamol 500-2000mg/ dobę
- Metamizol 500-2000mg/dobę
- Naproksen 500-1000mg/ dobę; efekt szybciej po soli sodowej.
- Ibuprofen 1200-1800mg/dobę
Rzadziej stosuje się: diklofenak, kwas mefenamowy, ketoprofen; wyjątkowo ketorolak.
Po zakończeniu aury lek zwężający naczynia– ergotaminę. Z powodu małej skuteczności oraz działań niepożądanych (zwłaszcza skurczu naczyń, w tym wieńcowych i obwodowych oraz nudności) coraz rzadziej stosowane w leczeniu migren. Ergotamina stosowana jest w postaci tabletek, inhalacji donosowych, czopków, injekcji i.m. lub i.v. Dawka maksymalna jednorazowa 1-2mg i 4mg/dobę. Wcelu unikania tzw. ergotaminowych bólów głowy nie powinna być stosowana częściej niż co 4 dni.
Dihydroergotamina. Stosowana we wstrzyknięciach s.c, i.m. i wolno i.v. (nie krócej niż 10 min.) oraz w spray’u donosowym (w tej postaci można podać 2 dawki w odstępie 20min.). Kolejne dawki można zastosować nie wcześniej niż po 4 dniach przerwy niezależnie od sposobu podania. W Polsce nie są niedostępne formy dihydroergotaminy do podawania per os, bo słabo się wchłaniają.
Przeciwwskazania do stosowania alkaloidów sporyszu:
- patologie układu krążenia (HA, choroba niedokrwiennna mięśnia sercowego, niewydolność mięśnia sercowego zaburzenia krążenia mozgowego), także obwodowego,
- u osób w wieku podeszłym (>65 r.),
- choroby nerek, wątroby i tarczycy
- ciąża (wpływ na kurczliwość mięśnia macicy)
Można stosować: NLPZ + agoniści 5 HT-1d – pochodne triptanu,
Inne leki stosowane w leczeniu napadów migrenowych.
Proksybarbal (Ipronal). Jest to pochodna kwasu barbiturowego bez działania nasennego. Jego działanie anksjolityczne łagodzi częste u chorych z migrenami zaburzenia snu, nabpobudliwość emocjonalną, objawy lękowe i zawroty głowy.. Mechanizm działania nie został wyjaśniony. W okresie po wejściu do lecznictwa reklamowany był jako lek przeciwmigrenowy. Obecnie jest mało popularny. Można go zastosować jako lek wspomagający w czasie bólu migrenowego; jednorazowo 2 tabl. (100mg) do 3 razy dziennie. Przewlekle profilaktycznie 3 razy dziennie 50mg (1tabl.) przez 2-3 miesięcy. U niektórych chorych, częściej u kobiet, obserwowano po przewlekłym stosowaniu różnie długie przerwy w migrenach. W bólach głowy na podłożu organicznego uszkodzenia mózgu poprawę obserwowano po większych dawkach; 300-400mg na dobę w dawkach podzielonych przez 2-3 mies.
Leki przeciwwymiotne. Podawane są w okresie napadu bólowego w celu zwalczania nudności i wymiotów. Metoklopramid i domperidon (tabl., czopki lub iniekcje i.m.) zaleca się stosować je nawet do 30 min. przed lekami przeciwbólowymi.
Triptany. Leki wpływające na układ serotoninergiczny, pobudzają receptory receptory 5 HT-1d zlokalizowane głównie w naczyniach mózgowych w obrębie anastomoz tętniczo-żylnych Nie działają na ośrodkowe ośrodki bólowe. Blokują objawy wywołane stymulacją nerwu trójdzielnego ( wynaczynienia plazmy) i neurogene zapalenie.
Sumatriptan – Działa łagodząco na ból przez zwężanie rozszerzonych naczyń. Stosowany w migrenie z aurą i bez. Znosi ból, ale może też hamować nudności, wymioty, foto i fonofobię. Ocenia się, że skuteczność jego wynosi ok. 80%. Likwiduje atak, ale nie zapobiega nawrotom, w ciągu 24-48 h nawrót u 40 % pacjentów. Dawka w iniekcji podskórnej 6mg lub w postaci doustnej (wolniej działającej) 50-100mg. Formy do stosowania s.c, donosowo bardziej skuteczne, ale drogie.
Powrót napadu wymaga podania następnej dawki leku. Mimo entuzjazmu reklamowego pojawiają się doniesienia o braku jego przewagi nad rutynowym podaniem aspiryny z metoklopramidem. Nie bez znaczenia dla wyboru może być także wysoka cena leku.
W 20% występują działania niepożądane takie jak: ucisk w głowie, parestezje, bóle w klatce piersiowej. Notowano przypadki niedokrwienia mięśnia sercowego; choroba wieńcowa stanowi przeciwwskazanie. Nie zaleca się stosowania summatriptanu w okresie aury, a także u dzieci i u osób w wieku podeszłym. U leczonego ergotaminą podanie sumatriptanu jest dopuszczalne dopiero po 24 godzinnej przerwie., a preparatu ergotaminy nie wcześniej niż 6h po zażyciu sumatriptanu. Działanie niepożądane: bóle w klatce piersiowej, ale nie bóle sercowe
Kolejne pochodne triptanu: np.: Zolmitriptan, Risatriptan: o większej biodostępności, Noratriptan: najdłużej działający. Z triptanów lekiem I rzutu jest Sumatriptan p.o, jeśli jest mało skuteczny nie stosuje się innej jego formy, a podaje inny triptan.
Leki stosowane w profilaktyce antymigrenowej
Wskazania do takiego leczenia to częste uporczywe bóle głowy, nie reagujące na doraźne leczenie. Takie leczenie trwa wiele miesięcy.
Beta-adrenolityki. Mechanizm ich korzystnego działania w profilaktyce migreny nie jest do końca wyjaśniony. Spośród leków tej wielkiej grupy za skuteczne uznano: propranolol, timolol, nadolol, metoprolol i atenolol.
Niesteroidowe leki przeciwzapalne: kwas acetylosalicylowy, naproksen i kwas tolfenamowy.
Leki antydepresyjne. Amitryptylina, imipramina i doksepina do 75mg/dobę. Poza trójpierścieniowymi stosowane są też leki antydepresyjne z innych grup, m.in. mianseryna, fluwoksamina, moklobemid i tianeptyna. Szczególnie korzystne efekty notowano zwłaszcza we współistniejących napięciowych bólach głowy. Korzystnie jest je stosować z innymi lekami np. z beta-adrenolitykami lub antagonistami wapnia.
Leki przeciwpadaczkowe. Najskuteczniejszy w profilaktycznym leczeniu migreny wydaje się kwas walproinowy (600-1800mg/dobę). Stosowana jest także karbamazepina (600-900mg/dobę). Podejmowane są próby stosowania lamotriginy i wigabatryny.
Klonidyna. Wykazuje działanie przeciwbólowe o złożonym mechanizmie nie do końca jasnym. Stosowana jest jednorazowo w dawce 0,075mg/ dobę. Należy pamiętać o wzroście ciśnienia po jej nagłym odstawieniu; efekt ten nasilają beta-adrenoliyki i trójpierścieniowe leki antydepresyjne.
Nie zaleca się jej stosowania u osób w wieku podeszłym z powodu niedociśnienia, działania sedatywnego, retencji sodu i obniżania nastroju.
Dihydroergotamina. Nadal jest stosowana w profilaktyce migreny mimo braku rzetelnych ocen dotyczących faktycznej skuteczności.
Należy liczyć się z potencjalnym niebezpieczeństwem wywoływania przez jej stosowanie“niemych” ognisk niedokrwiennych w mózgu. Takie zagrożenie powoduje, że słusznie chyba, jej stosowanie jest ostatnio krytykowane. Na pewno należy unikać jej stosowania u osób w wieku podeszłym.
Leki o działaniu przeciwserotoninowym; pizotifen, metysergid, oksetoron, iprazochrom.
Inne leki: Między innymi stosowana jest flunarizyna, cinnaryzyna, werapamil i proksybarbal (p. wyżej). Zwyczajowo stosowane są w leczeniu migreny liczne leki, mimo braku rzetelnych danych dotyczących ich faktycznej skuteczności poza efektem placebo.
Postępowania niefarmakologiczne (tryb życia, dieta, techniki relaksacyjne itd.) mogą okazać się bardziej skuteczne niż leki, a niejednokrotnie zwiększają skuteczność leczenia farmakologicznego. Niezbędna jest też analiza okoliczności sprzyjających wystąpieniu bólu migrenowego, w tym stosowanych leków z innych powodów niż migrena.
Kobietom, które mają migrenę z aurą zaleca się unikanie doustnych leków antykoncepcyjnych, ponieważ w tej grupie istnieje zwiększone ryzyko powikłań zakrzepowych zagrażających udarem mózgu.
Zapobieganie
Zażywajmy dużo ruchu, bo to zapewnia lepszy przepływ krwi, także w głowie. Najlepsze są sporty wytrzymałościowe, jak jazda na rowerze, jogging (nie przy nadwadze!), wodny jogging i energiczne spacery. Jeśli często cierpimy na ataki migreny, trzeba zrezygnować z perfum. Określone substancje zapachowe wywołują bóle głowy.
Mniej mięsa, za to więcej ryb w jadłospisie. Stany zapalne i dolegliwości bólowe są przeważnie skutkiem działania kwasu arachidonowego; to kwas tłuszczowy zawarty przede wszystkim w mięsie. Jedzmy ryby (wyjątek to węgorz, który zawiera bardzo dużo kwasu arachidonowego).
Techniki relaksacyjne, jak qi gong, trening autogeniczny, rozluźnianie mięśni według Jacobsona pomagają łatwiej uwalniać się od codziennego stresu.
Załóżmy dziennik migreny i ustalmy swoje indywidualne czynniki wyzwalające ból głowy (zmiany pogody, alkohol, określone artykuły żywnościowe, jak ser lub czekolada, stres, zespół napięcia przedmiesiączkowego, bodźce świetlne, zbyt długi sen itd.). Spróbujmy potem unikać oddziaływania tych czynników. Poprzez Kalendarz migreny najłatwiej można ustalić przyczyny migreny, jeśli
prowadzi się kalendarz bólu. Notujmy przez 4-6 tygodni wszystkie istotne cechy choroby: czas trwania ataków, ich nasilenie, objawy towarzyszące, co jedliśmy przed atakiem i jakich sposobów już
próbowaliśmy, aby zaradzić bólowi, a także jakie stosowaliśmy leki.
Starajmy się prowadzić unormowany tryb życia. Dowiedziono, że częściej niż zwykle ataki migreny występują w weekend – a więc w okresie względnego spokoju.
Równie częste co migrena są zwykłe napięciowe bóle głowy. Dzięki pomocy lekarza spróbujmy dokładnie przeanalizować i zidentyfikować bóle głowy.
Skomentuj jako pierwszy!