Mukopolisacharydozy (MPS) stanowią grupę blisko spokrewnionych zespołów chorobowych, których przyczyną jest uwarunkowany genetycznie brak jednego z enzymów niezbędnych do degradacji glikozaminoglikanów. Glikozaminoglikany, czyli mukopolisacharydy, są długołańcuchowymi, złożonymi węglowodorami, które wraz z białkami tworzą proteoglikany, szczególnie obficie występujące w przestrzeni pozakomórkowej – przede wszystkim w tkance łącznej. W mukopolisacharydozach dochodzi do spichrzania następujących związków: siarczanów: dermatanu, heparanu, keratanu i chondroityny. Dzieje się tak na skutek defektu enzymu, którego zadaniem jest odcinanie terminalnej cząsteczki węglowodanu z łańcuchów polisacharydowych rozmieszonych na białkowym rdzeniu. Brak jednego enzymu uniemożliwia prawidłowe działanie innych enzymów degradujących mukopolisacharydy i stanowi przyczynę akumulacji tych związków w lizosomach różnych tkanek i organów. Efektem są zaburzenia somatyczne i neurologiczne.
Opisano siedem klinicznych rodzajów mukopolisacharydoz, z których każdy jest wynikiem braku odpowiedniego enzymu. Najczęściej spotykane dwa typy przedstawiono w tabeli. Za wyjątkiem MPS II czyli choroby Huntera, która dziedziczona jest w sposób recesywny, sprzężony z chromosomem X, wszystkie pozostałe mukopolisacharydozy są schorzeniami autosomalnymi recesywnymi. Różne mutacje tego samego enzymu (np. w MPS I – α-1-iduronidazy) a nawet w tym samym loci powodują, że klinicznie wyróżnia się kilka postaci każdego niemal typu schorzenia (por. tabela 6.6) o różnym stopniu ciężkości.
Do akumulacji mukopolisacharydów dochodzi przede wszystkim w jednojądrowych komórkach fagocytarnych, komórkach śródbłonka i mięśni gładkich wewnętrznej błony naczyń krwionośnych oraz w fibroblastach. Najczęściej zmiany obserwuje się w śledzionie, wątrobie, szpiku kostnym, węzłach chłonnych, naczyniach krwionośnych i w sercu. Makroskopowo dochodzi do powiększenia wątroby i śledziony (hepatosplenomegalia), zniekszałceń kośćca i zwyrodnienia zastawek serca oraz do podśródbłonkowego odkładania się polisacharydowych złogów – szczególnie w naczyniach wieńcowych serca, a także do ewentualnych zmian w mózgowiu.
W obrazie mikroskopowym zajęte komórki mają jasną cytoplazmę rozdętą przez tysiące niewielkich (widocznych dopiero przy pomocy mikroskopu elektronowego) lizosomów. Są one wypełnione ziarnistą substancją barwiącą się metodą PAS, która biochemicznie może być zidentyfikowana jako mukopolisacharydy. Podobne zaburzenia lizosomalne można uwidocznić w neuronach, jeżeli w przebiegu danego typu mukopolisacharydozy dochodzi do zajęcia OUN. W neuronach można również wykazać obecność blaszkowatych ciałek podobnych do obserwowanych w chorobie Niemanna-Picka, które zastępują lizosomy.
Z klinicznego punktu widzenia mukopolisacharydozy są postępującymi schorzeniami, charakteryzującymi się zajęciem wielu narządów wewnętrznych i ich powiększeniem: wątroby, śledziony, serca oraz ścian naczyń krwionośnych. Zajęcie tętnic wieńcowych stanowi główną przyczynę choroby niedokrwiennej mięśnia sercowego, zawałów i wreszcie śmierci chorych na mukopolisacharydozy. Większość z nich zwraca uwagę charakterystycznym zespołem cech: grubymi rysami twarzy, bielmem rogówki (leucoma), sztywnością stawów i opóźnieniem umysłowym.
Z opisanych zespołów wspomnieć trzeba nieco bardziej szczegółowo o dwóch: zespole Hurler (MPS I) i zespole Hunter (MPS II). Zespół Hurler jest rezultatem niedoboru α-1-iduronidazy i jest najcięższą z mukopolisacharydoz. U noworodków nie obserwuje się żadnych zaburzeń, jednakże pod koniec wieku niemowlęcego dochodzi do gwałtownego zahamowania wzrastania, rozwoju bielma, powiększenia języka, hepatosplenomegalii, deformacji kości długich i sztywności stawów. W kolejnych latach życia dziecko cierpi na uporczywie nawracające infekcje dróg oddechowych, pojawiają się cechy niedorozwoju umysłowego, zaburzenia słuchu, dysfunkcje zastawkowe, wzrasta ciśnienie śródczaszkowe. Do śmierci dochodzi zwykle pomiędzy 6 a 10 rokiem życia, przede wszystkim ze względu na opisane wcześniej zaburzenia naczyniowo-sercowe. Zespół Hunter, oprócz odmiennego sposobu dziedziczenia, różni się od MPS I także łagodniejszym przebiegiem i brakiem niedorozwoju umysłowego oraz zaburzeń w narządzie wzroku.
Skomentuj jako pierwszy!