Niedodma

Niedodma(atelectasis) to zapadanie się pęcherzyków płucnych (najczęściej dotyczy niewielkich obszarów) i sklejanie się ich ścian, mające miejsce gdy nie dochodzi do nich powietrze. Oznacza niepełne rozprężenie płuca.

Pierwotnie:  występuje u noworodków, kiedy bezpowietrzne płuco płodowe nie wypełnia się powietrzem podczas pierwszych ruchów oddechowych. Wtórnie:  przejściowe zapadnięcie się płuca (collapsus),  tj. przejście płuca powietrznego w stan zmniejszonego upowietrznienia lub całkowitej bezpowietrzności.

Szczególnie ma to miejsce podczas zabiegów operacyjnych. Miejsca zapadnięcia pęcherzyków można uwidocznić na zdjęciach RTG. Nie wolno podawać czystego tlenu, ponieważ cały gaz ulega wchłonięciu i pęcherzyk się zapada; podaje się mieszaninę podtlenku azotu z tlenem w stosunku 2:1.

Niedodma prawo Laplace’a

Wzrost ciśnienia P wewnątrz pęcherzyka o mniejszym promieniu R przy niezmienności napięcia T powoduje opróżnianie się pęcherzyków do coraz większych przestrzeni powoduje stopniowy wzrost niedodmy. Obniżenie przez surfaktant napięcia powierzchniowego T ścian pęcherzyka o mniejszym promieniu R.  Utrzymanie na jednym poziomie wartości ciśnienia wewnątrzpęcherzykowego niezależnie od fazy oddechowej zapobiega powstaniu niedodmy.

Znaczenie surfaktantu

Wytwarzanie czynnika powierzchniowego zależy od prawidłowego przepływu krwi przez płuca i dostatecznego dowozu tlenu. Zmniejszenie ilości surfaktantu:

• zawał płuca,
• działanie bakterii (Str.pneumoniae, P. aeruginosa, Kl. pneumoniae, Proteus),
• dym tytoniowy,
• długotrwała tlenoterapia,

Rola surfaktantu:

• Wpływ na napięcie powierzchniowe ścian pęcherzyka,
• przeciwdziałanie przechodzeniu cieczy z kapilarów płucnych do światła pęcherzyków.

W warunkach prawidłowych obecność czynnika powierzchniowego reguluje napięcie powierzchniowe w ten sposób, że obniża je podczas wydechu i zwiększa podczas wdechu.

Niedodma płuc wtórna

Niedodma obturacyjna – w następstwie zamknięcia oskrzela, występuje gdy mamy ciało obce pochodzenia ustrojowego lub pozaustrojowego, zmiany chorobowe wychodzące ze ściany oskrzeli, ucisk na ścianę oskrzela z zewnątrz.

Niedodma kompresyjna – wskutek ucisku na płuco, w wypadku gdy występuje: odma samoistna,  płyn w jamie opłucnej, guzy nowotworowe, zmniejszenie ruchomości przepony, uszkodzenie nerwu przeponowego, bóle w jamie brzusznej, stany po zabiegach operacyjnych w nadbrzuszu.

Niedodma płuc – płytkowa

RTG: w postaci pojedynczych lub mnogich cieni linijnych, zwłaszcza w dolnych częściach płuc – częsty objaw zatorów płucnych średnich i drobnych. W wyniku zatkania naczynia z łożyska tętnicy płucnej zmniejsza się ciśnienie wewnątrz-naczyniowe, naczynie wiotczeje i wskutek tego znika oparcie dla miąższu płucnego, który się zapada. Równocześnie zmniejsza się wytwarzanie surfaktantu w niedokrwionym obszarze płuca, co sprzyja rozwojowi niedodmy. Ognisko niedodmowe przybiera postać linijnego zacienienia w obrazie RTG.

RTG niedodma płuc

RTG: jednolite zacienienie odpowiadające bezpowietrznej części płuca – segmentu lub płata. Kąt przeponowo-żebrowy jest wolny.   Rozległa niedodma przeciąga, wskutek nadmiernej kurczliwości zapadniętej tkanki płucnej, w kierunku zapadniętego płuca:

• serce,
• wiązki naczyniowe,
• tchawicę,

przez co obnażony zostaje cień kręgosłupa. Nadmierne przejaśnienie płuca zdrowego. Czasem zdrowe płuco zostaje przeciągnięte i powstaje przepuklina śródpiersiowa.

Objaw Westermarka – ruch wahadłowy śródpiersia(przemieszczanie się śródpiersia w okresie wdechu w stronę zapadniętego płuca).

Schemat obrazu RTG niedodmy

Objawy kliniczne niedodmy płuc

Występuje powolny rozwój niedodmy  – objawy skąpe (duszność wysiłkowa) lub nagłe zatkanie oskrzela:

•   duszność,
•   tachy- i hyperpnoë,
•   niepokój,
•   ból w klatce piersiowej,
•   tachykardia,
•   sinica (przy znacznym niedotlenieniu)

Poza tym:

• ograniczona ruchomość oddechowa klatki piersiowej po stronie niedodmy
• przesunięcie tchawicy
• przemieszczone uderzenie koniuszkowe serca w stronę niedodmy
• przytłumienie odgłosu wypukowego nad obszarem niedodmy
• zniesienie drżenia głosowego
• osłabienie lub zniesienie szmerów oddechowych

Upośledzenie czynności oddechowej

• niewielkie obszary niedodmy  – zwykle brak wyraźnych objawów
•  rozległa niedodma – niewydolność oddechowa:
  • hiperwentylacja płuca zdrowego
  • zjawisko daremnego przepływu
  • efekt przecieku – hipoksemia z normokapnią

W miąższu niedodmowym stwierdzono zjawisko czynnego skurczu małych naczyń tętniczych co zmniejsza przepływ krwi przez obszar niewentylowany
i zmniejsza domieszkę żylną – odruch von Eulera i Liljestranda.

Odwiedzający wpisali takie problemy: