Płuca płodu znajdującego się w łonie matki nie pełnią funkcji narządu, w którym odbywa się wymiana gazowa i poprzez który organizm płodu otrzymuje tlen. Funkcję oddechową spełnia w tym przypadku łożysko (placenta), z którym płód jest połączony pępowiną. Przez pępowinę przebiegają trzy główne naczynia krwionośne: Dwie tętnice i jedna (lewa) żyła pępkowa. Transport przez łożysko odbywa się w obu kierunkach, od matki do płodu i na odwrót.
OBJAWY
Przed i w czasie porodu:
- Spadek częstotliwości uderzeń serca u płodu.
Po porodzie:
- Zaburzenia oddychania.
- Brak oddychania.
- Przyspieszenie akcji serca.
- Osłabienie akcji serca.
- Sine zabarwienie skóry (sinica).
- Bladość skóry.
Przez żyłę pępkową z łożyska do płodu przedostaje się między innymi tlen, natomiast obydwie tętnice pępkowe odprowadzają od płodu do łożyska krew ubogą w tlen, a nasyconą dwutlenkiem węgla. Żyła i tętnica pępowinowa transportują krew w okolicę płuc: Zastawka otworu owalnego przedsionka kieruje większość krwi z prawego przedsionka serca do lewego. Naczynie krwionośne tętnicze (przewód Botala) łączy płuca z aortą.
Z płodu serca do krążenia dużego transportowane jest aż 96% krwi, natomiast przez płuca przepływa tylko niewielka jej ilość.
W jaki sposób płód jest zaopatrywany w tlen w czasie porodu?
Po opuszczeniu przez dziecko łona matki, pępowina łącząca go z organizmem matki zostaje przecięta. Od tej chwili, jeśli chodzi o oddychanie, noworodek jest zdany wyłącznie na siebie i dlatego natychmiast po wydostaniu się na zewnątrz z dróg rodnych matki powinien zacząć oddychać samodzielnie, dzięki w pełni już rozwiniętemu układowi oddechowemu. W tym momencie krążenie płucne noworodka powinno zacząć normalnie funkcjonować. Do zmiany tej dochodzi wraz z pierwszym zaczerpnięciem powietrza i pierwszym krzykiem noworodka. W krążeniu płucnym zmniejsza się opór, krew wyrzucona z prawej komory serca może teraz bez przeszkód być transportowana do tętnic płucnych i naczyń włosowatych płuc, skąd przemieszcza się do lewego przedsionka serca.
Gdy tylko ciśnienie w lewym przedsionku serca przewyższy ciśnienie panujące w przedsionku prawym, następuje zamknięcie zastawki otworu owalnego przedsionka. W przewodzie tętniczym dochodzi do zmiany kierunku płynięcia krwi: Krew bogata w tlen przepływa z krążenia płucnego do dużego, przewód tętniczy się zawęża i w końcu zamyka. W ten sposób następuje rozdzielenie krążenia płucnego i dużego.
Przyczyny niedotlenienia okołoporodowego
Bezpośrednio przed porodem lub w jego trakcie może wystąpić niedotlenienie płodu. Przyczyny mogą być m.in. następujące:
Niewydolność łożyska
Przyczyną niedotlenienia płodu może być niewydolność łożyska, spowodowana na przykład zatruciem ciążowym. Objawy świadczące o niewydolności łożyska pojawiają się pod koniec ciąży, krótko przed terminem porodu. U ciężarnej wyraźnie wzrasta ciśnienie krwi, w organizmie kobiety zaczyna gromadzić się woda – w związku z czym powstają obrzęki, a w moczu, po jego analizie, wykrywalne są duże ilości białka.
Przyczyną takich zmian jest zwiększone napięcie (skurcz) średnich i małych tętnic. W rezultacie powoduje to niedotlenienie macicy, łożyska i płodu. Taki stan zagraża zarówno życiu matki, jak i dziecka.
Niedokrwistość
Inną przyczyną niedotlenienia płodu przed i w trakcie porodu może być niedokrwistość (anemia) u matki. Skutkiem choroby są zaburzenia funkcjonowania łożyska i ostatecznie niedostateczne zaopatrzenie płodu w krew bogatą w tlen.
Owinięcie pępowiny
Przyczyną niedotlenienia płodu może być także owinięcie się pępowiny wokół szyi dziecka jeszcze przed porodem. Następuje zaciśnięcie tętnicy szyjnej, czego skutkiem może być uszkodzenie mózgu lub obumarcie płodu. Również guz w pępowinie może spowodować niedostateczne zaopatrzenie płodu w tlen lub nawet całkowicie zablokować jego dopływ.
Bardzo groźnym powikłaniem występującym podczas porodu jest wypadnięcie pępowiny. Po pęknięciu pęcherza płodowego na drodze płodu pojawia się przeszkoda w postaci jednej lub kilku pętli pępowiny.
Błędy podczas porodu
Przyczyną niedotlenienia płodu mogą być także błędy ze strony osób pomagających przy porodzie. Nieprawidłowe podanie środków wywołujących bóle porodowe powoduje niedotlenienie macicy, łożyska i płodu.
Niedotlenienie może także wystąpić podczas ciężkiego porodu kleszczowego lub przez nieprawidłowe ułożenie płodu. Przedłużanie się fazy wydalania płodu powoduje uciskanie mózgu dziecka. Jeśli dojdzie wówczas do uszkodzenia ośrodka oddechowego, to zaburzenia oddychania u dziecka występują zaraz po porodzie.
Rozciągnięcie części miękkich podczas porodu powodują silne bóle, a strach przed nimi prowadzi do kurczów wzmagających dodatkowo uczucie bólu. Odpowiednie ćwiczenia gimnastyczne i nauka oddychania przygotowują kobietę do porodu i mają istotny wpływ na zmniejszenie odczuwania bólu podczas porodu. Dobrze przygotowana ciężarna zażywa w krytycznym momencie bardzo małe ilości leków przeciwbólowych lub nie potrzebuje ich wcale.
Niedotlenienie po porodzie
Funkcjonowanie wszystkich narządów noworodka przychodzącego na świat i znajdującego się pierwszy raz poza organizmem matki nie przebiega natychmiast prawidłowo. Skóra, płuca, wątroba, nerki, centralny system nerwowy oraz układ trawienny nie są jeszcze w pełni dojrzałe i dopiero stopniowo zaczynają pełnić swoje funkcje.
Im mniej dojrzały jest noworodek (im wcześniej przychodzi na świat przed terminem porodu), tym większe jest niebezpieczeństwo wystąpienia u niego zespołu samoistnych zaburzeń oddechowych. Trudności w oddychaniu pojawiają się już kilka godzin po porodzie. W przypadku niedostatecznej pomocy w krótkim czasie dochodzi do wzrostu stężenia dwutlenku węgla we krwi kwasicy oraz do stanu wyczerpania, na skutek którego następuje zgon noworodka.
Zmniejszenie bólu za pomocą leków
Niektóre leki przeciwbólowe oraz leki rozkurczowe podawane kobiecie przy porodzie są również wchłaniane przez płód. Ich działanie ujawnia się dopiero po narodzinach, gdy dziecko musi zacząć samodzielnie oddychać. Może się wówczas okazać, że podane leki utrudniają mu oddychanie lub powodują całkowite zatrzymanie oddechu.
Niedodma i zespół błon szklistych
Zaburzenia oddychania u noworodka mogą być objawem różnych chorób, które ostatecznie prowadzą do niedodmy i zespołu błon szklistych.
Pęcherzyki płucne nie funkcjonują
Niedodma płuc jest pojęciem medycznym określającym brak powietrzności odcinka tkanki płucnej lub całego płuca.
Powierzchnia pęcherzyków płucnych zdrowego noworodka powinna być stale pokryta substancją powierzchniowo czynną, tak zwaną substancją przeciwniedodmową, która zapewnia napięcie powierzchniowe pęcherzyków płucnych.
W przypadku niedotlenienia organizm wytwarza tylko niewielkie ilości tej substancji lub nie produkuje jej wcale. W tej sytuacji napięcie powierzchniowe pęcherzyków płucnych bardzo maleje, pęcherzyki zapadają się i nie może dojść do wypełnienia ich powietrzem.
Szczególne zagrożenie dla wcześniaków
W czasie utrzymującego się niedotlenienia następuje przenikanie do światła przestrzeni powietrznej płuc białek osocza i w pęcherzykach płucnych tworzą się tak zwane błony szkliste utrudniające wymianę gazową w płucach i oddychanie. Powstawanie ich jest nieodwracalne. Można natomiast powstrzymywać proces tworzenia się błon, jeżeli już przy pierwszych oznakach niedotlenienia zostanie zastosowanie odpowiednie leczenie. Najbardziej zagrożoną grupą są wcześniaki, noworodki urodzone przez cesarskie cięcie lub bez właściwie prowadzonej akcji porodowej, jak również dzieci matek chorych na cukrzycę.
Uszkodzenia mózgu
Rodzaj i rozległość zmian zależą od tego, jakie części mózgu zostały uszkodzone. Objawem mogą być więc ledwo zauważalne zaburzenia motoryczne, ale również wady związane z rozwojem fizycznym i intelektualnym, a nawet powodujące ciężkie upośledzenie fizyczne i umysłowe.
Wady serca
Dość częstą przyczyną niedotlenienia po porodzie są wrodzone wady serca. Ich skutkiem jest zazwyczaj niepełny rozdział miedzy małym i dużym krążeniem. Krew żylna i tętnicza miesza się i zawiera zbyt małą ilość tlenu. Stopień niedotlenienia organizmu zależy w tych przypadkach od rodzaju wady serca.
Leczenie niedotlenienia okołoporodowego
Po porodzie położna odsysa drogi oddechowe noworodka oczyszczając je ze śluzu i wód płodowych. Następnie zostaje podany tlen, a dodatkowo przez tchawicę może zostać podany lek zapobiegający niedodmie.
Jeżeli zachodzi niebezpieczeństwo zatrzymania krążenia, lekarz stosuje leczenie wstrząsami. W celu uniknięcia wystąpienia kwasicy w organizmie oraz powstawania błon szklistych podaje się substancje alkaliczne i buforowe.
Przebieg choroby
Pierwszym widocznym objawem niedotlenienia noworodka jest sinienie skóry. Hemoglobina na skutek niedotlenienia zmienia kolor na niebieskoczerwony, przechodzący stopniowo nawet w niebieskoczarny. W taki sam sposób zmienia się automatycznie kolor skóry dziecka.
Początkowo sinica widoczna jest na płytkach paznokci, błonach śluzowych, małżowinach usznych, wargach i na palcach. Następnie rozprzestrzenia się po całym ciele. Niedotlenienie może spowodować najpoważniejsze uszkodzenia w mózgu dziecka; po czterech, pięciu minutach od wystąpienia zaburzeń następuje jego śmierć. Nawet podczas krótszego niedotlenienia dochodzi do obumierania licznych komórek mózgowych, a ponieważ nie podlegają one regeneracji, szkody są nieodwracalne.
Skomentuj jako pierwszy!