Niedrożność przewodu pokarmowego

Niedrożność mechaniczna prze­biega znacznie ostrzej niż nie­drożność porażenna. Początkowo pojawiają się silne, nawracające falami bóle, wymioty, perystaltyka jelit jest wzmożona. Prawi­dłowe wypróżnienie jest wciąż możliwe.

Potem następuje zdradliwa przerwa – okres prawie bez do­legliwości. Dziecko nie jest jed­nak w stanie wydalić stolca i ga­zów. W niedrożności dalszych odcinków jelita brzuch małego pacjenta znacznie się uwypukla. Zalegająca w jelicie treść pokar­mowa ulega rozkładowi, nasilają się procesy gnilne.

Niemowlęta i małe dzieci dość często wymiotują, i nie zawsze powinno to być powodem do alarmu. Jeśli jednak nie jest to tylko za­wartość żołądka, ale rów­nież żółć, należy na wszelki wypadek zgłosić się do leka­rza.

Niebezpieczeństwo odwodnienia

Nadmiernie rozciągnięta ściana przewodu pokarmowego staje się przepuszczalna dla bakterii jelitowych, które mogą wywołać zapalenie otrzewnej. Dziecko zaczyna cierpieć na nieustające wymioty. Wymiociny są wod­niste z domieszką żółci, w bar­dziej zaawansowanych stadiach pojawia się w nich treść jelitowa. Zarówno w niedrożności pora- żennej jak i mechanicznej, dłu­gotrwałe wymioty prowadzą do nadmiernej utraty wody, soli mineralnych i białka. Zwiększo­ne ciśnienie w jamie brzusznej niekorzystnie wpływa na oddy­chanie i krążenie. Stanowi to poważne zagrożenie dla życia dziecka.

Powtarzające się często wymioty bardzo osłabiają organizm dziec­ka, podściółka tłuszczowa niknie w oczach, często pojawiają się za­parcia. Bardzo niebezpiecznym zjawiskiem jest utrata płynów ustrojowych. Organizm dziecka odwadnia się, brakuje niezbęd­nych do prawidłowej przemiany materii elektrolitów. Dochodzi do zakwaszenia organizmu i wkrótce nerki przestają prawi­dłowo funkcjonować, powodując zagrożenie życia.

Połknięte ciała obce

Mniejsze ciała obce połknię­te przez dziecko z reguły bez problemu przechodzą przez układ pokarmowy i zostają wydalone. Przesu­wanie się ich można ułatwić podając dziecku kleiki oraz przeciery warzywne i owo­cowe. Nie wolno podawać środków przeczyszczających! W przypadku połknięcia długich, ostrych przedmio­tów, konieczne jest kontro­lowanie ich przechodzenia przez przewód pokarmowy na zdjęciach rentgenow­skich. Mogą one bowiem przekłuć ścianę jelita.

Wady rozwojowe jelit

Wady rozwojowe jelit powstają na skutek zaburzeń rozwoju pło­du. Normalnie w życiu płodo­wym dochodzi do przemieszcze­nia się jelit, zwanego obrotem pętli jelitowej. Jeśli obrót pętli jelitowej nie wy­stąpi lub będzie nieprawidłowy, po urodzeniu niektóre odcinki przewodu pokarmowego znajdą się niewłaściwym miejscu. Takie wadliwe położenie może nie mieć żadnych negatywnych skutków. Czasami prowadzi jednak do po­ważnej, częściowej lub całkowitej, niedrożności jelita. Konieczna jest wówczas operacja.

Również podwójne występowanie któregoś z odcinków jelita może u dzieci i niemowląt prowadzić do wystąpienia niedrożności me­chanicznej.

Najczęstszą przyczyną niedroż­ności mechanicznej u dzieci jest zadzierzgnięcie. Część jelita za­głębia się w dalszym, szerszym odcinku, a ruchy robaczkowe wpychają ją coraz dalej. Doty­czy to szczególnie małych dzieci, w wieku do dwóch lat. Choroba przebiega trójfazowo:

• Ostry wstrząs: U dotychczas zdrowego dziecka pojawiają się nagle kolkowe bóle brzucha i wy­mioty. Dziecko kuli się, płacze
• Okres bezobjawowy: Dziecko jest słabe, leży, jego twarz wyraża silny niepokój. Wydaje się nie mieć dolegliwości bólowych.
• Trzecia faza: Pojawiają się wszystkie objawy mechanicznej niedrożności jelit.

Przerostowe zwężenie odźwiernika

Jest choroba pojawiająca się w pierwszych tygodniach życia. Nie jest znana przyczyna wystę­powania tej wady, ale w niektó­rych rodzinach zdarza się stosun­kowo często, szczególnie u chłopców. U chorych dzieci przy odźwierniku wykształca się silne zgrubienie (przerost). Może być już obecne w momencie narodzin, ale w pier­wszych tygodnia niebezpiecznie się powiększa.

Dotknięte choroba dzieci nie przejawiają początkowo żadnych oznak choroby, objawy występują dopiero po około ośmiu tygo­dniach. Niemowlęta zaczynają wtedy wymiotować wielokrotnie w ciągu dnia, najczęściej po po­siłkach. Podczas wymiotowania łatwo można śledzić perystaltykę żołądka, a lekarz jest w stanie wy­czuć pod palcami zgrubienie odźwiernika.

Podczas silnych napadów wymiotów należy koniecz­nie wezwać lekarza pogo­towia lub odwieźć dziecko do szpitala. Wymioty nie występują po każ­dym posiłku; nie wygląda też na to, że dziecku jest bezpośrednio po nich niedobrze, ponieważ zaraz potem ochoczo zabiera się do picia.

Ciężko chore dzieci zapadają w śpiączkę, dlatego też jedyną pomocą bywa operacyjne usu­nięcie przerostu. W prostszych przypadkach udaje się uniknąć operacji, ponieważ mniej więcej w trzecim miesiącu życia przerost odźwiernika często po prostu zanika.

W tym czasie niemowlętami opiekuje się specjalnie wyszko­lona pielęgniarka. Dzieci otrzy­mują od 10 do 12 małych posił­ków oraz leki powstrzymujące wymioty. Czasem muszą być odżywiane przez odpowiednią sondę. Stosowanie wlewów wpływa na wyrównanie poziomu płynów ustrojowych.

Choroba Hirschsprunga

W przypadku choroby Hirschsprunga (Megacolon congenitum) nie występują ruchy perystaltyczne na pewnym odcinku jelit, co utrudnia przesuwanie się treści pokarmowych. Spo­wodowane jest to brakiem zwojów nerwowych w ścia­nie jelita grubego. Kał zbie­ra się przed tymi miejscami powodując jednocześnie rozszerzenie jelita.

Już u niemowląt choroba ta objawia się uporczywymi zaparciami, wymiotami oraz wzdęciami. Konieczna jest operacja, przeprowa­dzona najpóźniej między trzecim a szóstym miesią­cem życia.

Uchyłek Meckela

Uchyłek Meckela jest pozostało­ścią po embrionalnym przewo­dzie pępkowo-jelitowym, który powinien z czasem zaniknąć. Najczęściej występuje w odle­głości od kilkudziesięciu centy­metrów do jednego metra od kątnicy.

To uwypuklenie jelita krętego zdarza się u około 2% ludzi i zazwyczaj nie powoduje żadnych powikłań (objawy chorobowe występują u około 4 % ludzi z uchyłkiem Meckela). Wyjątkiem jest sytuacja, w której nie domy­ka się otwór w pępku i wydostaje się przez niego zawartość jelit, która u niemowląt ma postać ślu­zowatej wydzieliny, bądź gdy po­wstają owrzodzenia i krwawienia.

Uchyłek Meckela może również spowodować niedrożność jelit oraz przewlekłe bóle brzucha.

Zarośnięcia (atrezje) zwężenia

W całym przewodzie pokarmo­wym mogą wystąpić wrodzone lub nabyte zarośnięcie i zwężenia, towarzyszą im objawy podobne do tych, które występują przy niedrożności jelit. Jeżeli zwężenie dotyczy odcinka w jelicie cienkim, dziecko zaczy­na chorować już po pierwszym karmieniu, jeśli zwężenie pojawia się w jelicie grubym, pierwsze objawy występują po jednym, dwóch dniach. Przy zarośnięciach odbytnicy tworzą się przetoki, którym za­wartość jelit wydostaje się na zewnątrz. W tej sytuacji zawsze musi zostać przeprowadzona operacja.