Pierwsze formy szpitalnictwa zaczęły się kształtować w kulturze grecko-rzymskiej. W Grecji hospitalizacji chorych służyły świątynie Asklepiosa – asklepiejony.Najbardziej znane ośrodki: Epidauros, Kos, Ateny i Pergamon. W świątyniach stosowano onejroskopię -diagnoza na podstawie interpretacji snów i onejroterapię – leczniczy sen. Gr. kline – leżanka ( stąd: klinika). W pobliżu każdej świątyni był niewielki budynek – tholos, miejsce składania ofiar dziękczynnych. Z czasem terapia oparta na diecie, kąpielach i ćwiczeniach odgrywała coraz większą rolę lekarze świeccy zakładali iatreia (gr. iatros – lekarz)
greckie hospicjum
grecki szpital
Mentalność tajgetajska
W starożytności nie zajmowano się nieuleczalnie chorymi. Osoby niedołężne i przewlekle chore pozostawiano własnemu losowi lub zabijano (Sparta). W Rzymie w czasach panowania Augusta (27-14 n.e.) powstają valetudinaria (valetudo, -inis – choroba) dla żołnierzy i niewolników. Nieuleczalnie chorych zsyłano na wyspę na Tybrze. Zajmowała się nimi służba neokoria związana z kultem Eskulapa (gr. Asklepios). Bogaci Rzymianie leczyli się w domu. Odpowiedzialność za sprawy zdrowia należała do pater familias
Wpływ chrześcijaństwa
Opiekę nad chorymi sprawowali biskupi i podległy im kler. W IV w. powstają pierwsze formy opieki stacjonarnej w Cesarstwie Wschodnim: ksenodochia (gr. xenos – obcy, podróżny). Rozwój tej formy opieki prowadzi do specjalizacji; w VI w. znane są nosocomia (dla chorych), orphanotrophia (dla sierot), gerontocomia (dla starców), lobotrophia (dla kalek). W kręgu kultury łacińskiej początki szpitalnictwa związane są z działalnością benedyktynów; Benedykt z Nursji wprowadza do reguly obowiązek pielęgnacji chorych i przechowywania klasztornego księgozbioru medycznego. W okresie zakładania klasztorów (VI-VII w.) świadczona pomoc miała charakter okazjonalny; z czasem przekształca się w systematycznie realizowaną posługę; sprzyja temu kult ubóstwa (XI-XII w.)
szpital chrześcijański
Architektura szpitalna
Szpital stanowił zamkniętą przestrzeń, odgraniczoną od miasta murami. Architektonicznie przypomina kościół na przykład we wschodniej części infirmarium kaplica lub ołtarz. Podział przestrzeni wewnętrznej: ze względu na pleć, nie jednostki chorobowe. Sale chorych duże (kilkadziesiąt osób);
Chorzy na choroby zakaźne nie mieli wstępu do szpitala. Leprosoria (przytułki dla trędowatych) uważa się za zalążek szpitalnictwa zakaźnego; w czasach epidemii dla chorych powstają szpitale morowe lub ospowe.
szpital chrześcijański, widok w środku
W jednym łóżku umieszczano od dwóch do czterech chorych
Chorymi obłożnie zajmowali się inni podopieczni, zakonnicy i zakonnice
Szpital Generalny
U schyłku średniowiecza pojawia się krytyka obowiązującego stosunku do ubogich i form zapobiegania nędzy. W ciągu XVI i XVII w. wyodrębniają się trzy warianty organizacji szpitali:
- Większościowy: szpitale powinny mieć charakter przytułkowo – produkcyjno – leczniczy
- Mniejszościowy: postulujący rozdzielenie funkcji leczniczych i opiekuńczych
- Mieszany: aby niezależnie od szpitali typu przytułkowo – leczniczego utworzyć domy pracy dla zdrowych ubogich
Model mieszany najbardziej upowszechnił się w Anglii gdzie od początku XVII w. zakładano workhouses; był też popularny na terenie Niemiec (Zuchthaus). W większości państw europejskich w XVII w. powstały szpitale spełniające funkcje przytułkowo – produkcyjno – lecznicze, które określano mianem Szpital Generalny. Instytucje te zajmowały się także opieką nad sierotami.
szpital generalny; rzeźba porzuconego dziecka
Idea „Wielkiego Zamknięcia”
XVII i XVIII w. w historii szpitala Michael Foucault określa jako okres „Wielkiego Zamknięcia” Szpital Generalny ma wyraźnie represyjny charakter; jego zadaniem jest wychowanie przez pracę i katechizację: „mikroświat koncentracyjny” (Bronisław Geremek).
Architektura: nawiązanie do architektury więziennej Pierwszą instytucją tego typu był szpital w Lyonie 1531 Wzorcowy Szpital Generalny powstał w 1654 r. w Paryżu W Polsce: 1758 Szpital im. Dzieciątka Jezus w Warszawie 1784 Szpital Generalny w Wiedniu z wyodrębnioną przestrzenią dla chorych psychicznie (Narrentuerm).
szpital generalny
Koniec Wielkiego Zamknięcia
W XIX następuje rozdział funkcji opieki społecznej i leczniczych; szpital stopniowo staje się instytucją o charakterze stricte leczniczym 1842 r. Ustawa dla Szpitali Cywilnych w Królestwie Polskim- pierwszy akt prawny który wyraźnie mówi że szpital jest instytucją przeznaczoną dla chorych. Postęp w medycynie przynosi specjalizację i podział chorych wg. jednostek chorobowych Architektura: popularny system pawilonowy (Gartenstaedte fuer medizinischen Fakultaeten) Od 1701 r. i reformy nauczania zainicjowanej przez Hermanna Boerhaave rośnie rola lekarza w szpitalu. Dopiero w XIX w. lekarze zatrudniani są na etatach.
Pomimo że już od początku XVIII w. wzrastało przekonanie, że szpitale powinny być instytucjami przeznaczonymi dla chorych, Szpital Generalny był przede wszystkim schronieniem dla ubogich i prototypem późniejszej fabryki, a przy okazji zapewniał opiekę medyczną. Niemniej jednak w czasach Oświecenia szpitale w coraz większym stopniu zaangażowane były w działania o charakterze ściśle leczniczym i coraz częściej pacjenci opuszczali szpital uzdrowieni i zdolni do powrotu na rynek pracy. Tak więc szpitale, pierwotnie zakładane z myślą o ubogich ze szczególnym uwzględnieniem chorych, pod koniec XVIII w. stały się instytucjami przeznaczonymi dla chorych, ze szczególnym uwzględnieniem ubogich.”
warunki higieniczne w XVIII wiecznym szpitalu
Rewolucja higieniczna
Aż do lat 60. XIX wysoką śmiertelność wśród pacjentów powoduje tzw. gorączka szpitalna (zwana też gorączką połogowa lub gangreną szpitalną). Prekursor antyseptyki: Ignacy Semmelweis – 1847 (mycie rąk w roztworze wody i chloru). Metody antyseptyki (zapobieganie zakażeniom) wprowadził Joseph Lister – 1867 (kwas karbolowy). Metody aseptyki (niedopuszczanie do zakażenia) – Ludwik Pasteur – 1878 (podwyższona temperatura 110 – 120 stopni zabija bakterie) Schyłek XIX w. E. Bergman i K. Schimmelbusch wprowadzili autoklaw do sterylizacji narzędzi; J. Mikulicz – Radecki: maska chirurgiczna, rękawiczki i mundurek operacyjny.
ikony medycyny: Ignaz Semmelweis 1818 – 65
Joseph Lister 1827 - 1912
jan mikulicz-radecki
dezynfekcja w szpitalu
Nowa era w chirurgii
Schyłek XVIII w – Humphry Davy opisuje narkotyczne właściwości podtlenku azotu (gaz rozweselający); w USA stosowany do ekstrakcji zębów. 1846 William Morton – publiczny pokaz zastosowania narkozy eterowej w klinice w Bostonie w czasie operacji usunięcia guza szyi. 1847 – James Young Simpson po raz pierwszy stosuje chloroform jako środek znieczulający przy porodzie. 1894 – Ludwig Schleich wprowadza znieczulenie miejscowe za pomocą roztworu kokainy.
1846, William Morton dokonuje znieczulenia eterem
Skomentuj jako pierwszy!