Pediatria – ocena rozwoju dziecka

Rozwój – wzrastanie z funkcjonalnym i morfologicznym różnicowaniem. Narządy i ich zdolność do spełniania określonych funkcji rozwijają się zależnie od uwarunkowań genetycznych, a także czynników egzogennych.

Okresy rozwoju i odpowiadające im grupy wiekowe:

• okres noworodkowy:   1-4 tyg.ż.
• okres niemowlęcy:   1 r.ż.
• okres wczesnodziecięcy (poniemowlęcy):   2-3 r.ż.
• okres przedszkolny:   4-6 r.ż.
• okres szkolny:   7-15 r.ż.
  • faza obojętnopłciowa:   7-10/12 r.ż.
  • faza dojrzewania płciowego:   10/12-15/16 r.ż.
• okres młodzieńczy:   16-20 r.ż.

Czynniki ryzyka nieprawidłowego rozwoju dziecka

Ze strony matki

• wcześniejsze poronienia, porody przedwczesne
• stan po wcześniejszej długotrwałej bezpłodności lub leczenie bezpłodności
• krwawienia we wczesnym okresie ciąży
• poronienie zagrażające, poród przedwczesny wymagający leczenia
• gestoza
• ciężkie choroby, wstrząs, urazy, znieczulenie w czasie ciąży
• leki, narkotyki, substancje toksyczne, nieprawidłowe odżywianie
• infekcje

ze strony dziecka

• poród przedwczesny przed 36 tygodniem ciąży
• masa urodzeniowa poniżej 2000 g
• ciąża przenoszona, poród po 42 tygodniu ciąży
• poród mnogi
• dane wskazujące na niedotlenienie prenatalne, np. zielone wody płodowe, nieprawidłowy wynik KTG, nieprawidłowy wynik badania USG płodu
• niedotlenienie okołoporodowe, punktacja Apgar poniżej 6 po 5 min.

SKALA APGAR

Ocena w 1, 2, 5, 10, 15, 30 minucie

• 8 -10 pkt:   dziecko zdrowe i dobrze przystosowane do życia    pazamacicznego
• 4 – 7 pkt:   umiarkowana niewydolność oddechowa lub krążeniowa
• 0 – 3 pkt:   ciężka zamartwica

• powikłania po urodzeniu np. Zzo, wentylacja zastępcza, posocznica,operacje, transfuzja wymienna
• napady drgawkowe w okresie noworodkowym
• dzieci z rodzin żyjących w trudnych warunkach

Rozwój fizyczny dziecka

przyrost masy ciała:

• zdrowy, dojrzały noworodek: średnio 3400 g  (3-97 percentyl: 2500-4600g)
• 2-5 d.ż. fizjologiczny spadek masy ciała do 10% masy urodzeniowej, wyrównany do 10-14 d.ż.

dzienny przyrost masy ciała:

1. I kwartał:   25-30 g, w ciągu tygodnia   ok. 180-210 g
2. II kwarta:   20 g, w ciągu tygodnia   ok. 150 g
3. III kwartał:   15 g, w ciągu tygodnia   ok. 120 g
4. IV kwartał:   10 g, w ciągu tygodnia   ok. 90 g

2-9 r.ż. ok. 2 kg/rok 🙂

masa urodzeniowa

• do 4-5 m.ż. zostaje podwojona   (ok. 6800 g)
• do końca 1 r.ż. potrojona   (ok. 10 kg)
• do 6 r.ż. zwiększa się 6-krotnie   (ok. 20 kg)
• do 9 r.ż. zwiększa się 9-krotnie   (ok. 30 kg)
• do 12 r.ż. zwiększa się 12-krotnie   (ok. 40 kg)

Reguła do określania przeciętnej masy ciała:

Przyrost długości ciała

Zdrowy, dojrzały noworodek: 50-52 cm (3-97 percentyl: 45-56 cm).

• 0-3   m.ż.   10 cm
• 4-6   m.ż.   6 cm
• 7-12 m.ż.   8 cm
• pod koniec 1 r.ż. ok. 75 cm
• pod koniec 4 r.ż. ok. 100 cm podwojenie urodzeniowej dł. ciała
• pod koniec 12 r.ż. ok. 150 cm potrojenie urodzeniowej dł. ciała

Przyrosty roczne masy i wysokości ciała u dzieci w wieku 1-18 lat wg Cieślika i wsp. (1994)

Przyrost głowy (obwód czołowo-potyliczny)

Taśma krawiecka przeprowadzona przez największą wypukłość potyliczną i największą wypukłość guzów czołowych. Zdrowy, dojrzały noworodek płci męskiej 35 cm (3-97 percentyl: 33-37cm), większy o 1-2 cm od obwodu klatki piersiowej.

• do 6 m.ż.   1,5 cm/miesiąc
• 7-12 m.ż.   0,5 cm/miesiąc
• u rocznego chłopca ok.   47 cm
• u 5-letniego chłopca ok.   52 cm
• u 16-letniego młodzieńca ok.  56 cm
• u dziewczynek   1-2 cm mniejsze

Ciemiączko przednie zarasta do 9-18 m.ż., tylne kilka tygodni po urodzeniu.

Przyrosty obwodu klatki piersiowej

Poziomo przez spojenie trzonu mostka z wyrostkiem mieczykowatym oraz przez dolne kąty łopatek. Zdrowy, dojrzały noworodek:  33 cm. 12 m.ż. zrównanie obwodu głowy i klatki piersiowej.

Obserwacja przyrostów masy ciała i długości są ważnymi wskaźnikami prawidłowego rozwoju i zdrowia dziecka. Zmniejszony przyrost masy ciała wskazuje na istnienie przewlekłego schorzenia.

Pomiar wysokość ciała:

• liberometr
• antropometr typu Martina
• ławeczka Epsteina
• ekierka i taśma krawiecka
• wzrostomierz umieszczony przy wadze lekarskiej

masa ciała:

• waga niemowlęca
• waga lekarska

Dane uzyskane z pomiarów należy porównać z biologicznym układem odniesienia czyli normą:

Wskaźnik rozwoju fizycznego u niemowląt wg Kurniewicz-Witczakowej i wsp. (1983)

Siatki centylowe wysokości i masy ciała u dziewcząt poznańskich w wieku 1-18 lat,
wg Cieślika i wsp. (1994)

• wąska norma (M+/-1SD lub 25-75 centyl)
• szeroka norma (M+/-2SD lub 10-90 centyl)

Można określić zależność pojedynczej cechy lub wskaźnika w zależności od wieku lub proporcję do ogólnej wielkości ciała, której wyznacznikiem jest wysokość ciała. Wzajemne proporcje są prawidłowe, jeśli nie różnią się o więcej niż 2 pasma centylowe lub 2 odchylenia standardowe.

1. masa odpowiednia do wysokości ciała: 25-75 pc
2. nadmiar masy ciała:
   • tendencja do nadwagi 75-90 pc
   • nadwaga 90-97 pc
   • otyłość  > 97 pc
3. niedobór masy ciała:
   • szczupłość  25-10 pc
   • niedobór masy ciała 10-3 pc
   • znaczny niedobór masy ciała  < 3 pc

Wskaźnik względnej masy ciała BMI

Wskaźnik względnej masy ciała BMI

Długofalowa ocena rozwoju dziecka – czytaj w następnym artykule.

Odwiedzający wpisali takie problemy: