Pediatria — to specjalność medycyny zajmująca się zdrowiem i chorobami człowieka w wieku dziecięcym i rozwojowym. Wyodrębnienie w medycynie pediatrii, ma głębokie podstawy — fizjologia wieku dziecięcego, uwzględniająca etapy jego rozwoju, powoduje, że przebieg chorób u dzieci jest często odmienny niż u dorosłych. Za ojca pediatrii uznaje się Abrahama Jacobiego (1830-1919), który otworzył pierwszą klinikę dla dzieci w Stanach Zjednoczonych.
Zakres pediatrii
Niedojrzałość wielu narządów i układów, a także procesów metabolicznych i odpornościowych w organizmie małego dziecka sprawia, iż występują u niego schorzenia, których nie spotyka się w wieku dojrzałym. Inaczej na zapalenie płuc choruje niemowlę, którego układ odpornościowy jest dopiero na etapie rozwoju, a inaczej 16-letni młodzieniec, który z reguły dużo lepiej, podobnie jak osoba dorosła, radzi sobie z infekcją.
Dziecko w pojęciu pediatrycznym to zarówno noworodek, przedszkolak jak i dojrzewający nastolatek. Wychodząc naprzeciw potrzebie lepszego zrozumienia przebiegu chorób wieku dziecięcego wyróżnia się w pediatrii kilka przedziałów wiekowych, uzależnionych od etapu rozwoju fizycznego i psychicznego dziecka. Pierwszym, bardzo specyficznym okresem rozwoju dziecka jest okres noworodkowy, czyli pierwsze cztery tyg. jego życia. Charakteryzuje go bardzo szybki rozwój procesów niezbędnych do życia, duża niedojrzałość i specyfika schorzeń, które, jeżeli wystąpią, mają bardzo gwałtowny i ciężki przebieg. Zasadą prawidłowej opieki nad noworodkiem jest: przewidywanie, rozpoznanie grożącego zaburzenia, wczesne rozpoznanie choroby i natychmiastowe leczenie. Prawidłowe postępowanie od pierwszych minut życia dziecka jest bardzo ważne w zapobieganiu ciężkim procesom chorobowym i decyduje niejednokrotnie o jego dobrym rozwoju, a nawet życiu. Wiele schorzeń noworodka, związanych jest z zaburzeniami w okresie ciąży (np. przebyte przez matkę infekcje), czy porodu (niedotlenienie okołoporodowe noworodka). Ostre zaburzenia podstawowych czynności życiowych u noworodka bezpośrednio po urodzeniu, wynikające z niedotlenienia okołoporodowego, bezpośrednio zagrażają jego życiu.
Współczesne osiągnięcia neonatologii (dział pediatrii zajmujący się fizjologią i patologia noworodka) sprawiają, iż śmiertelność noworodków w tych przypadkach jest coraz mniejsza. Objawy niedojrzałości w postaci zaburzeń oddychania, powstałych w wyniku niedoboru czynnika powierzchniowego, (tzw. surfaktantu), umożliwiającego prawidłowe funkcjonowanie pęcherzyków płucnych, najczęściej dominują u wcześniaków Duże znaczenie w tych przypadkach ma profilaktyka farmakologiczna przed porodem, leczenie substytucyjne u przedwcześnie urodzonego noworodka, a także wysoko specjalistyczny sprzęt medyczny, umożliwiający przetrwanie tego trudnego okresu życia dziecka. Poza niedotlenieniem okołoporodowym bardzo niebezpieczne są również zakażenia noworodka. Mogą one być wrodzone (wewnątrzmaciczne) lub nabyte po urodzeniu dziecka. W związku z upośledzonym u noworodków miejscowym odczynem zapalnym, zakażenia mają często charakter uogólniony. Najgroźniejsze są dla wcześniaków i noworodków z niską urodzeniową masą ciała z uwagi na niedojrzałość lub zahamowanie mechanizmów obronnych. Cięższa i dłuższa jest u nich również fizjologiczna żółtaczka, której występowanie u wszystkich dzieci związane jest z niedojrzałością wątroby. Groźne, w odległych skutkach, jest uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego, które może pozostawić następstwa na całe życie, powodując nieprawidłowy rozwój zarówno fizyczny, jak i psychiczny.
Po okresie noworodkowym rozpoczyna się okres niemowlęcy, który trwa do ukończenia 1 r.ż. W tym czasie, dziecko przechodzi intensywny rozwój fizyczny i psychiczny. Choroby występujące w okresie niemowlęcym pojawiają się często nagle i mają charakter szybko postępujący. Znacznie rzadziej chorują i łagodniej przechodzą wszelkie infekcje dzieci karmione piersią. U niemowląt starannie izolowanych od środowisk dziecięcych często pierwszą chorobą jest gorączka trzydniowa (Exanthemasubitum). Jest to choroba wirusowa. Początek jej jest nagły — objawia się wysoką gorączką (39-40°C), która utrzymuje się bez żadnych innych objawów przez trzy dni (stąd nazwa). Stan dziecka jest dobry. Po trzech dniach temperatura normalizuje się, a na ciele (głównie na tułowiu) pojawia się wysypka odro-lub różyczko-podobna. Znika ona szybko, najdalej po dwóch dniach, nie pozostawiając śladów. Leczenie jest objawowe (środki przeciwgorączkowe). Gorączka trzydniowa jest chorobą niegroźną, jednak niekiedy, szczególnie w pierwszych, tylko gorączkowych dniach, budzi u rodziców dużo niepokoju. Wśród infekcji układu oddechowego u niemowląt dominują infekcje wirusowe (wirusy RS), objawiające się nieżytem nosa, gardła, zapaleniem oskrzeli czy płuc. Bardzo uporczywy w tym okresie bywa banalny katar, z uwagi na nieumiejętność samodzielnego usuwania wydzieliny przez małe dziecko. Nawracające spastyczne (obturacyjne) zapalenia oskrzeli występujące u niektórych niemowląt stawiają te dzieci, już w tym okresie, w grupie potencjalnych astmatyków.
Na szczęście, obecnie dysponujemy przyrządami medycznymi umożliwiającymi przyjmowanie leków wziewnych już przez takie małe dzieci (babyhaler, aeroscopic, volumatic). Tego rodzaju wczesne leczenie często przeciwdziała pełnoobjawowemu, późniejszemu rozwojowi choroby (astmy oskrzelowej). Niemowlęta dość często miewają luźne stolce. Mogą one być wywołane błędem dietetycznym dziecka, lub w przypadku dzieci karmionych piersią, także błędem dietetycznym matki. Najczęstszym czynnikiem infekcyjnym biegunek są w tym okresie wirusy (Rota), rzadziej bakterie (Salmonella enteritidis). Z uwagi na szybki przebieg choroby, doprowadzającej do odwodnienia organizmu, niemowlęta z biegunką są znacznie częściej hospitalizowane niż dzieci starsze. Luźne stolce mogą być objawem innych chorób, np. zakażenia układu moczowego, często współtowarzyszą także infekcjom dróg oddechowych, głównie o etiologii wirusowej. Nawracające biegunki mogą wskazywać na nietolerancję czy alergie pokarmowe. W tym okresie, u dzieci karmionych sztucznie, dominuje nietolerancja białka mleka krowiego. W takiej sytuacji niemowlę wymaga zastosowania diety eliminacyjnej (hydrolizatu białkowego czy mleka sojowego). Bardzo ważnym kryterium zdrowia dziecka w okresie niemowlęcym jest odpowiedni przyrost masy ciała. Stąd, tak częste, przy każdej wizycie u pediatry, pomiary wagi. Niemowlę, które nie przybiera na wadze, mimo braku wszelkich innych objawów chorobowych, wymaga diagnostyki lekarskiej.
Okres wczesnego dzieciństwa obejmuje 2 i 3 r.ż. dziecka, w którym doskonali ono umiejętności chodzenia, porozumiewania się z otoczeniem oraz kontrolowanego oddawania kału i moczu. Poza podobnymi chorobami, które występują w wieku niemowlęcym, pojawiają się pierwsze choroby zakaźne wieku dziecięcego, których występowanie wzrasta, z uwagi na częstsze kontakty z dziećmi, w wieku przedszkolnym. Dzieci w okresie przedszkolnym, z uwagi na lepiej rozwinięty układ odpornościowy, radzą sobie z infekcjami lepiej niż niemowlęta, nie uogólniając zakażeń. Nie wymagają tak często jak niemowlęta hospitalizacji. Charakterystyczne dla tego okresu są infekcje pasożytnicze przewodu pokarmowego, z których najczęstsze to owsiki. Występuje również lamblioza, objawiająca się okresowymi bólami brzucha, wymiotami i nawracającymi biegunkami.
Choroby zakaźne u dzieci
Ospa wietrzna (Varicella) — jest to choroba o przebiegu łagodnym, wywołana przez wirus Varicella zoster. Charakteryzuje się wysypką pęcherzykową i niezbyt nasilonymi objawami zakażenia ogólnego. Ospa wietrzna szerzy się bardzo łatwo, zachorowalność występuje w ciągu całego roku. Do zakażenia dochodzi najczęściej drogą kropelkową lub niekiedy wskutek bezpośredniego kontaktu z wykwitem. Źródłem zakażenia jest najczęściej inne chore dziecko. Chory na ospę wietrzną zakaża 2-3 dni przed wystąpieniem wysypki, do czasu zaschnięcia ostatniego wykwitu. Okres wylęgania, czyli czas od kontaktu z wirusem do wystąpienia objawów, wynosi 9-21 dni (przeciętnie 4 dni). Choroba rozpoczyna się najczęściej, wystąpieniem wysypki, która może być poprzedzona 2-3-dniowym okresem złego samopoczucia z objawami przeziębienia. Wysypka pojawia się zazwyczaj na tułowiu, twarzy i skórze głowy, gdzie wykwity są największe. Cechą charakterystyczną ospy jest fakt wystąpienia wykwitów na skórze głowy owłosionej, mogą pojawić się również na śluzówkach. Zmiany skórne, to początkowo czerwone plamki, następnie grudki, które przechodzą w pęcherzyki wypełnione przezroczystym płynem. Po 2-3 dniach, treść pęcherzyków mętnieje, powstają krosty, które zasychają w strupy. Wykwity pojawiają się w kilku rzutach, towarzyszy im świąd, może również pojawić się podwyższona temperatura ciała. Dziecko chore na ospę, z uwagi na zakaźność, pozostaje w domu do czasu przyschnięcia ostatniego strupa. Postępowanie lecznicze polega na smarowaniu wykwitów papką cynkową. Podrapane zmiany po ospie pozostawiają blizny. Dzieci przechodzą ospę, z reguły, łagodnie.
Świnka (Mumps) — jest ostrą wirusową chorobą zakaźną, która występuje głównie pod postacią zapalenia ślinianek przyusznych (Parotitis epidemica). Na świnkę nie chorują niemowlęta, gdyż mają one przeciwciała biernie przekazane przez matkę. Zakażenie następuje drogą kropelkową, źródłem zakażenia jest inne dziecko. Okres wylęgania wynosi 12-22 dni, (średnio 16-18 dni), okres zaraźliwości zaczyna się 2-6 dni, przed wystąpieniem objawów klinicznych choroby i utrzymuje się do ich ustąpienia. Jako pierwszy objaw, pojawia się najczęściej bolesny obrzęk jednej ślinianki przyusznej lub równocześnie obu. Twarz przybiera asymetryczny wygląd. Towarzyszy temu kilkudniowa, często wysoka gorączka. Mogą pojawić się bóle brzucha, świadczące o współistniejącym zapaleniu trzustki. Bóle głowy i wymioty sugerują zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, dziecko wymaga wtedy hospitalizacji. Świnka jest najczęstszą wirusową neuroinfekcją. W ciężkich przypadkach, szczególnie ze współistniejącym zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu, rokowanie jest poważne, a stosunkowo częstym następstwem jest głuchota. U chłopców, w przebiegu świnki, może dojść do zapalenia jąder. Przebycie świnki daje trwałą odporność. Leczenie jest objawowe (leki obniżające gorączkę, okłady rozgrzewające). Obecnie w celu profilaktyki choroby stosuje się swoistą szczepionkę pojedynczą lub skojarzoną (odra-świnka-różyczka). W Polsce szczepienia te są zalecane, lecz nie wchodzą w skład obowiązującego kalendarza szczepień.
Różyczka (Rubeolla) — jest ostrą wirusową chorobą zakaźną o przebiegu łagodnym. Charakteryzuje się bladoróżową wysypką i powiększeniem węzłów chłonnych szyi (głównie karkowych). Może mieć przebieg bezobjawowy. Występuje z sezonowością zachorowań, z nasileniem na przełomie zimy i wiosny. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową (źródłem zakażenia jest wyłącznie człowiek), okres wylęgania wynosi 16-18 dni. Po krótkim okresie złego samopoczucia pojawia się bladoróżowa wysypka o zmiennym charakterze, ustępuje po 2-3 dniach. Różyczka nie wymaga leczenia jednak izolacja chorego dziecka obowiązuje w okresie, co najmniej 4 dni od pojawienia się wysypki. U 90% dzieci powyżej 15 r.ż., stwierdza się przeciwciała przeciwko różyczce. Pomimo tego, od 1987 roku wprowadzono w Polsce obowiązkowe szczepienie dziewczynek w 13 r.ż., z uwagi na fakt, iż zachorowanie na różyczkę w ciąży, (które może być bezobjawowe) powoduje bardzo często wady wrodzone u noworodka.
Odra (Morbilli) — jest jedną z najbardziej zaraźliwych chorób zakaźnych. Charakteryzuje się gorączką, zapaleniem błon śluzowych oraz gruboplamistą wysypką. Choroba występuje sezonowo (marzec, kwiecień). Źródłem zakażenia jest chore dziecko. Wirus przenosi się drogą kropelkową, okres wylęgania wynosi 9-14 dni. Zakaźność pojawia się 5 dni przed wysypką i trwa do jej ustąpienia. Przebieg odry ma charakter cykliczny. Pierwszy to okres nieżytowy, trwający 2-4 dni. Rozpoczyna się zwykle wysoką gorączką, katarem, kaszlem, często o charakterze szczekającym, oraz zapaleniem spojówek z lekkim obrzękiem powiek i światłowstrętem. Twarz dziecka wygląda wtedy jak zapłakana. Po tym okresie następuje okres wysypkowy, trwający 3-4 dni. Wysypka ma kolor czerwony o charakterze gruboplamistym, girlandowato-zlewającym się. Występuje najpierw za uszami i na czole, potem schodzi w dół, na twarz, szyję, tułów i kończyny. Następnie wykwity przybierają barwę brunatną, ustępują w tej samej kolejności — od góry ku dołowi. Naskórek łuszczy się, dając wrażenie suchej, brudnej skóry. Wystąpieniu wysypki towarzyszy drugi rzut gorączki i nasilenie kaszlu. U dzieci do 2 r.ż., jeszcze nie całkowicie dojrzałych odpornościowo, może dojść wtedy do zapalenia oskrzeli czy płuc. Ostatni okres to zdrowienie, w którym wysypka zaczyna ustępować, temperatura obniża się i stan dziecka znacznie się poprawia. Groźnym powikłaniem odry jest zapalenie mózgu z niepewnym rokowaniem, co do przeżycia, a często z powstaniem trwałych następstw. W Polsce kalendarz szczepień uwzględnia szczepienie przeciwko odrze po ukończeniu 13-15 miesiąca życia. W celu zapobieżenia zachorowaniu, dzieciom nie szczepionym, w przypadku kontaktu z odrą, podaje się gammaglobulinę w ciągu pięciu dni od ekspozycji.
Płonica (szkarlatyna) — jest to choroba, której czynnikiem sprawczym jest paciorkowiec beta-hemolizujący grupy A — ta sama bakteria, która wywołuje powszechnie znaną anginę. Okres wylęgania tej choroby wynosi 48-72 godziny, początek jest nagły, a objawy takie same jak w anginie. Pojawia się wysoka gorączka (39-40°C), dokuczliwy ból gardła, przede wszystkim przy przełykaniu, uczucie rozbicia, często nudności i wymioty. Migdałki są rozpulchnione, często z włóknikowato-ropnym wysiękiem, węzły chłonne szyi są powiększone. Język bywa silnie obłożony, przechodząc na 3-5 dzień choroby w typowy malinowy (jest to charakterystyczny objaw płonicy). W pierwszym lub drugim dniu choroby, pojawia się wysypka drobnoplamista z punkcikowatymi, drobnymi plamkami (jak po uderzeniu szczotką). Rozpoczyna się od twarzy i szyi, przechodząc na skórę klatki piersiowej, brzucha i kończyn. Zostawia ona na twarzy wolny trójkąt między fałdami policzkowymi (tzw. trójkąt Fiłatowa). W zgięciach skóry występują ciemne pasy (w dole brzucha, zgięciach łokciowych, okolicach pach), tzw. objaw Pastii. Są to, tak jak malinowy język, objawy patognomiczne (wskazujące) szkarlatyny. Po uciśnięciu skóry, wysypka, blednie, zostawiając żółte tło. Następstwem wysypki jest płatowe łuszczenie skóry, występujące najpierw na twarzy (1 tydzień), później na tułowiu (2 tydzień), a następnie na stopach i dłoniach (3-4 tydzień). Objaw ten, w przypadkach wątpliwych, stanowi o rozpoznaniu wstecznym płonicy. Gorączka w przebiegu szkarlatyny utrzymuje się przez kilka dni. Niespodziewane zwyżki temperatury ciała sygnalizują powikłania. Należą do nich: ropne zapalenie ucha środkowego, zapalenie nerek, zapalenie mięśnia sercowego. Leczenie polega na podawaniu antybiotyku z grupy penicylin, na które wrażliwy jest paciorkowiec. Czas pobytu dziecka w łóżku ogranicza się przeważnie do jednego tyg. Powrót do grupy ustala się na 3 tyg. od początku choroby.
Mononukleoza zakaźna (Mononucleosis infectiosa) — mononukleozy zakaźnej, praktycznie nie spotyka się u dorosłych, za to chorują na nią dzieci starsze i młodzież. Wywoływana jest przez wirusa Epsteina-Barra (EBV). Charakteryzuje się: gorączką, powiększeniem węzłów chłonnych, wątroby i śledziony oraz obrzmieniem tkanki limfoidalnej gardła. Źródłem zakażenia jest chory, ozdrowieniec lub nosiciel. Do zakażenia dochodzi poprzez bezpośredni kontakt (choroba pocałunków). Okres wylęgania jest długi, wynosi 4-8 tyg., średnio 6 tyg. Początek choroby jest mało charakterystyczny, u większości dzieci rozpoczyna się ostrym bólem gardła i wysoką gorączką, która utrzymuje się od kilku dni do 3-4 tyg. Występuje powiększenie węzłów chłonnych (przede wszystkim szyi, wątroby i śledziony), na skórze twarzy i tułowia może się pojawić wysypka oraz punkcikowate wybroczyny, a wokół oczu obrzęki. W przebiegu mononukleozy zakaźnej może dojść do zapalenia płuc, mięśnia sercowego, opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenia nerwów czaszkowych i zapaleń wielonerwowych. Leczenie jest objawowe, przechorowanie daje trwałą odporność. Rokowanie jest dobre, u 90% dzieci dochodzi do samowyleczenia.
Wybrane zagadnienia chirurgiczne w pediatrii
Przedmiotem zainteresowania chirurgów w okresie rozwoju dziecka są najczęściej morfologiczne wady wrodzone, urazy oraz ostre choroby przewodu pokarmowego. Często spotykaną u noworodków wadą wrodzoną, nie stanowiącą większego zagrożenia, jest przepuklina pępkowa. Poleca się w tych przypadkach leczenie zachowawcze, polegające na stosowaniu odpowiedniego opatrunku z szerokiego plastra. Leczenie trwa 4-6 miesięcy i z reguły jest skuteczne. W razie braku poprawy stosuje się leczenie operacyjne. Przepukliny pachwinowe powstają wskutek nie zarośnięcia kanałów pachwinowych, przez które w życiu płodowym jądro sprowadzane jest do moszny. Prawe jądro zstępuje później, stąd późniejsze zarastanie prawego kanału i częstsze występowanie przepuklin po prawej stronie u chłopców. Przepuklina pachwinowa ujawnia się zaraz po porodzie lub dopiero po kilku miesiącach. Jej wielkość jest różna i zależna od rozmiarów nie zarośniętego kanału. Zawartość worka przepuklinowego z reguły stanowią, jelita (u dziewczynek w obrębie przepukliny, można stwierdzić jajnik). Delikatne uciśnięcie wypuklającego się guza przepukliny powoduje cofnięcie się treści do jamy brzusznej. Przepukliny mają małą skłonność do samoistnego ustępowania, dlatego dzieci obarczone tymi wadami wymagają często operacji chirurgicznej. Zwykle wykonuje się ją powyżej 6 miesiąca życia. Wyjątek stanowi przepuklina uwięźnięta. Podstawowym jej objawem jest twardy, bolesny guz w pachwinie, z równie bolesnym obrzmieniem najbliższej okolicy. Stan ogólny gwałtownie się pogarsza, dziecko wymiotuje, nie może oddać gazów i stolca. W takiej sytuacji niezbędna jest hospitalizacja i zazwyczaj interwencja chirurgiczna.
U chłopców nierzadkim problemem jest wnętrostwo, czyli nie zstąpienie jądra do moszny, powstałe wskutek zaburzenia tego procesu w życiu płodowym. W przypadku utrzymywania się tego zjawiska powyżej 2 r.ż., jądro sprowadza się do moszny operacyjnie. Zjawiskiem dość często obserwowanym w wieku niemowlęcym jest również wodniak jądra u chłopców. Odpowiednie zakładanie pieluszki, sprzyja jego cofnięciu. Utrzymywanie się wodniaka u chłopców kilkuletnich wymaga leczenia operacyjnego. W 1 r.ż. chłopców, fizjologiczna stulejka ustępuje samoistnie, jednak trudności w odprowadzaniu napletka z żołędzi po 2 r.ż., wymagają diagnostyki i leczenia, niekiedy także chirurgicznego. Do często występujących wad u dzieci, należą wady kręgosłupa. Leczenie skrzywienia kręgosłupa, jest zazwyczaj zachowawcze i powinno być rozpoczęte jak najwcześniej. Wśród ostrych chorób przewodu pokarmowego, najczęstsze u dzieci jest ostre zapalenie wyrostka robaczkowego, które może pojawić się w każdym wieku, ale zwykle występuje u dzieci małych. Do objawów zapalenia wyrostka robaczkowego należą: ból brzucha umiejscowiony w prawym podbrzuszu, brak łaknienia, wymioty, zaparcia, stan podgorączkowy. Leczenie jest wyłącznie chirurgiczne.
Zagadnienia okulistyczne w pediatrii
W chwili urodzenia, oko jest jednym z najlepiej rozwiniętych narządów w ustroju. W narządzie tym zdarzają się jednak odchylenia od stanu prawidłowego. Przykładem jest zez. Pod pojęciem zeza rozumie się nieprawidłowe ustawienie gałek ocznych w pozycji spoczynkowej, polegające na tym, że osie widzenia nie krzyżują się w punkcie fiksacji. Przyczyny powstania zeza są bardzo liczne, należą do nich m.in.: czynniki dziedziczne, anatomiczne, nieprawidłowości mięśni ocznych, zmiany chorobowe w nerwie wzrokowym i siatkówce, uszkodzenie centralnego układu nerwowego. W przypadkach nie poddających się leczeniu zachowawczemu konieczne jest leczenie operacyjne.
U dzieci szkolnych ujawniają się wady wzroku, do których najczęściej należą krótkowzroczność i dalekowzroczność. Oko, w którym promienie po załamaniu przez układ optyczny skupiają się przed siatkówką, nazywa się krótkowzrocznym. Dziecko widzi wtedy dobrze z bliska, a gorzej z daleka i wymaga korekcji wzroku — szkieł okularowych lub kontaktowych. Mała krótkowzroczność (do 4,0 D), praktycznie nie grozi powikłaniami. Dzieci ze średnią (do 8,0 D) i wysoką (powyżej 9,0 D) krótkowzrocznością, powinny być zwolnione z forsownych ćwiczeń gimnastycznych. Wysiłek fizyczny powoduje ryzyko, odwarstwienia siatkówki, krwawych wylewów do siatkówki czy zmian zwyrodnieniowych naczyniówki i siatkówki. Oko, w którym promienie po załamaniu przez układ optyczny, skupiają się poza siatkówką, nazywa się dalekowzrocznym. Sytuacja jest odwrotna niż w oku krótkowzrocznym, dziecko widzi dobrze z daleka, natomiast gorzej z bliska. Wada ta wymaga również korekcji wzroku. Wady wzroku są najczęściej związane z budową i rozwojem gałki ocznej. Niekiedy jednak, nasilenie wady wzroku lub jej wystąpienie wiąże się z zachorowaniem na chorobę zakaźną. Dziecko, które uskarża się na bóle głowy, oczu lub mające kłopoty z widzeniem, powinno poddać się badaniu okulistycznemu.
Wypadkowość u dzieci
Jedna trzecia małych pacjentów zgłaszających się po doraźną pomoc do lekarza pediatry to dzieci, które uległy jakimś obrażeniom. Najczęściej są to dzieci między 2 a 8 r.ż. Zdecydowanie mniej zgłaszanych jest dzieci w wieku niemowlęcym, chociaż okres noworodkowy charakteryzuje się nasileniem urazów, związanych z porodem. Najczęstszym tego typu obrażeniem jest złamanie obojczyka. Urazy okołoporodowe mózgowia to znacznie poważniejsze obrażenia, które mogą doprowadzić w następstwie do zmian neurologicznych. Niepokojące zjawisko wzrostu urazowości wśród dzieci jest uwarunkowane wieloma czynnikami. Spośród nich największą rolę odgrywa brak dozoru ze strony opiekunów oraz niezdawanie sobie sprawy z niebezpieczeństwa, przy nadmiernej ruchliwości i braku zdolności przewidywania. Szczególnie groźne są wypadki komunikacyjne, utonięcia czy urazy głowy Częstymi obrażeniami w dzieciństwie są zranienia. Ich rozpiętość jest bardzo duża, zależy od siły i rozległości urazu. Nawet drobne otarcie i stłuczenie, połączone z przerwaniem naskórka, może być przyczyną zakażenia — wtargnięcia bakterii, którą nierzadko bywa gronkowiec złocisty. lm młodsze dziecko, tym większa skłonność do uogólnienia się zakażenia. Bardzo częstymi urazami dzieci szkolnych, bywają złamania kończyn, do których dochodzi często w przebiegu zabaw, wygłupów czy uprawiania sportów. Do objawów złamania należą: bolesność w miejscu złamania, obrzęk, krwawy wylew, zaburzenia czynności i ruchomości złamanej kończyny. U dzieci w wieku przedszkolnym charakterystyczne są złamania kości tzw. zielonej gałązki. Każde złamanie kończyny wymaga unieruchomienia jej w opatrunku gipsowym. Obrażenia głowy u dzieci, ze względu na niebezpieczne skutki, są zawsze traktowane z niezwykłą powagą. Istotnym objawem klinicznym dla oceny urazu czaszki jest towarzysząca mu utrata przytomności. Zasady postępowania doraźnego są uzależnione od stanu dziecka. Dzieci, u których stwierdzono utratę przytomności lub wynika to z wywiadu, należy bezwzględnie hospitalizować.
Najczęstszym urazem w wieku dziecięcym, którego w ogromnej większości można było uniknąć, są oparzenia. Oparzeniu ulegają dzieci zazwyczaj w warunkach domowych, w obecności osób dorosłych. Oparzenie wywołuje w organizmie dziecka określone skutki, zarówno miejscowe, jak i ogólne. Nasilenie tych zmian zależy od temperatury czynnika parzącego, jego właściwości fizycznych i od czasu, w jakim działa na skórę dziecka. lm młodsze dziecko, tym oparzenie wywołuje większe szkody. Zachowanie osób dorosłych obecnych przy wypadku jest niezmiernie ważne dla dalszego przebiegu leczenia dziecka. Miejsce oparzenia należy natychmiast ochłodzić strumieniem zimnej wody lub zanurzyć oparzoną część ciała w wodzie. Po ochłodzeniu miejsca oparzenia należy dziecko rozebrać, a w razie rozległego oparzenia zawinąć je w czyste prześcieradło i wezwać fachową pomoc. Każde dziecko w wieku do 2 r.ż., niezależnie od wielkości oparzenia, powinno być przywiezione do ośrodka chirurgii dziecięcej. To samo dotyczy każdego dziecka z oparzeniem głowy i szyi, krocza i pośladków (niezależnie od wieku), jak również dziecka z objawami wstrząsu. Ostre zatrucia u dzieci mają często dramatyczny przebieg i niejednokrotnie są powodem bezpośredniego zagrożenia życia. Przebieg zatrucia oraz dalsze losy chorego dziecka zależą w dużym stopniu od szybkości udzielenia pierwszej pomocy oraz prawidłowości postępowania lekarskiego w pierwszych kilku lub kilkunastu godzinach działania trucizny. Najczęściej występującymi zatruciami u dzieci są przypadkowe zatrucia lekami. Dotyczą one głównie małych dzieci, w wieku 1-3 r.ż. Zatrucia celowe dzieci starszych nie należą również do rzadkości. Najczęstsze są zatrucia lekami nasennymi i psychotropowymi. Znacznym ułatwieniem, przyspieszającym skuteczne przeciwdziałanie, jest dokładna informacja opiekunów o ilości i jakości spożytego przez dziecko leku czy innego środka trującego. Bardzo niebezpieczne, często bezpośrednio zagrażające życiu, są zatrucia grzybami. Utrzymująca się wysoka liczba dzieci hospitalizowanych z powodu urazów, oparzeń czy ostrych zatruć wskazuje na społeczne znaczenie działań mających zapobiegać tym zjawiskom, nie tylko przez opiekunów dzieci.
Czytaj również: ocena rozwoju dziecka
Skomentuj jako pierwszy!