Prawne aspekty badań prenatalnych

Badania prenatalne są aktualnie jednym z wielu, rzec by można „normalnym” świadczeniem zdrowotnym : na straży jego realizacji stoi nawet, wpisany w ustawę nakaz administracyjny.

Ustawodawstwo:

Ustawa o zakładach opieki zdrowotnej z dnia 4 czerwca  1997 r. (Dz.U.Nr.104, poz. 661)

Art. 19.1. „pacjent ma prawo do: świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom wiedzy medycznej”.

Ustawa o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży. (Dz.U. z 1993 r nr 17, poz. 78 z póź. zm.; ost. zm. 2002.01.01  Dz.U.01.154.1792) nowelizacja z 1996 r

 art. 2 ust. 2a:  „Organy administracji  rządowej oraz samorządu terytorialnego, w zakresie swoich kompetencji określonych w przepisach  szczególnych, są zobowiązane zapewnić swobodny dostęp do informacji i badań prenatalnych, szczególnie wtedy, gdy istnieje podwyższone ryzyko bądź podejrzenie wystąpienia wady genetycznej lub rozwojowej płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej życiu płodu”

Jeżeli istnieją wskazania do przeprowadzenia  specjalistycznego badania, także prenatalnego  i lekarz nie kieruje na nie pacjentki, dopuszcza się błędu diagnostycznego  z zaniechania.

Lekarz  ginekolog-położnik nie ma podstaw  ani prawnych ani moralnych by odmówić kobietom w ciąży wykonania badań prenatalnych, także genetycznych. Bariery stawiane matkom, przy badaniach prenatalnych są łamaniem prawa.

Klauzula sumienia jest kategorią ściśle prawną. Dotyczyć może przekonań konkretnego lekarza, który może, powołując się na nie, odmówić wykonania badania; nie może natomiast odmówić skierowania pacjentki na nie.

Kodeks Etyki Lekarskiej z 2004 r (Rozdział I, Prokreacja):

Art. 38 p. 3 Lekarz ma obowiązek  zapoznać pacjentów z możliwościami współczesnej genetyki lekarskiej, a także diagnostyki i terapii przedurodzeniowej. Przekazując powyższe informacje lekarz ma obowiązek poinformować o ryzyku związanym z przeprowadzeniem badań przedurodzeniowych.

Art. 39 Podejmując działania lekarskie u kobiety w ciąży lekarz równocześnie odpowiada za zdrowie i życie dziecka. Dlatego obowiązkiem lekarza są starania o zachowanie zdrowia i życia dziecka również przed jego urodzeniem.

Zalecenia WHO

• Dostęp do badań prenatalnych należy zapewnić osobom, które ich potrzebują, bez konieczności ponoszenia przez nie kosztów
• Dostęp powinien być równy i sprawiedliwy
• Badania winny być dostępne niezależnie od tego, jaki dana para ma stosunek do przerywania ciąży (wykonanie badań nie powinno zatem być uzależnione od tego, czy myśli się o ewentualnej aborcji, czy nie)
• Diagnostyka prenatalna powinna być dobrowolna i wykonywana wyłącznie dla określenia stanu zdrowia płodu, nigdy dla potwierdzenia ojcostwa czy poznania płci

Zalecenia komisji europejskiej

• W przypadku nieprawidłowego wyniku badań, decyzja, czy kontynuować czy przerwać ciążę winna należeć wyłącznie do kobiety czy pary
• Osoby podejmujące decyzję nie powinny być w jakikolwiek sposób za nią karane, bez względu na to, czy dotyczy to aborcji, czy urodzenia dziecka upośledzonego (któremu należy zapewnić optymalna opiekę)
• Wskazania do badań prenatalnych powinny mieć charakter wyłącznie medyczny

Kodeks Karny

Art.  23b:

§ 1. Dziecko  poczęte nie może być przedmiotem działań innych niż te, które służą ochronie życia i zdrowia jego lub jego  matki,  z wyjątkiem działań określonych w paragrafie 2.

§ 2. Dopuszcza się badania przedurodzeniowe, nie zwiększające  wyraźnie ryzyka poronienia w przypadku, gdy: