Prekursorzy medycyny alternatywnej

Paracelsus (1493 – 1541) – o istocie życia stanowi tajemna siła – archeusz, który kieruje pracą organizmu (wewnętrzny alchemik).

• Johann Baptist van Helmont (1579 – 1644) – każdy narząd ma swojego archeusza
•  Georg Ernst Stahl (1660 – 1743) – twórca witalizmu: praca organizmu uzależniona jest od działania tajemnej siły życiowej (vis vitalis/ anima); ciało rozkłada się gdy opuści je siła życiowa, która celowo (teleologicznie) sprawuje nad nim kontrolę
•  mesmeryzm i homeopatia, odwołując się do istnienia bliżej nieokreślonej siły życiowej mieściły się w nurcie doktryn niematerialistycznych, przypisujących podstawowe znaczenie w interpretacji procesów życiowych działaniu niematerialnych czynników kontrolujących przebieg procesów somatycznych.

 Nihilizm terapeutyczny

• XVIII/ XIX w. pomimo postępu w anatomii patologicznej i diagnostyce nie przynosi sukcesów terapeutycznych
•  prowadzi to do sceptycyzmu i nihilizmu terapeutycznego
•  Nihilizm terapeutyczny typowy jest dla tzw. młodszej szkoły wiedeńskiej (anatomopatologicznej), której naczelną postacią był Karl von Rokitansky
•  Brak wiary lekarzy w skuteczność terapii stwarza klimat korzystny dla upowszechniania teorii proponujących niekonwencjonalne metody leczenia
•  Doktryny Franza Anona Mesmera (1743 – 1815) i Samuela Hahnemanna (1755 – 1843) proponują nieinwazyjne metody leczenia i stanowią odpowiedź na terapię szokową Johna Browna (1736 – 1788) i Francois Victora Broussais (1772 – 1838)

 John Brown

Zasadniczą rolę w kontroli procesów życiowych odgrywa uklad nerwowy, a życie i zdrowie zależą od doplywu bodźców ze świata zewnętrznego i utrzymania zdolności reagowania organizmu (sensibilitas – nerwy i irritabilitas – mięśnie). Bodźce: zewnętrzne (temperatura, dieta itd.) i wewnętrzne (przeżycia psychiczne). Stopień pobudzenia: podstawa podziału na choroby steniczne (gorączka, bezsenność, szaleństwo) i asteniczne (anemia, biegunka, wymioty, gruźlica).

• asthenia indirecta – zbyt silne bodźce prowadzą do wyczerpania organizmu;
• asthenia directa – brak dostatecznej stymulacji

Brown uważał, że 97 % chorób ma charakter astenii, a 3 % to choroby steniczne. Zasada dobierania terapii: contraria contrariis curantur.

Choroby steniczne: upusty krwi, głodówka, cieple kąpiele, środki wymiotne itp.; choroby asteniczne: alkohol, opium, gimnastyka, dieta mięsna. Doktryna ta nawiązuje do starożytnej szkoły metodyków uznającej dwa stany chorobowe: status strictus i status laxus;

 Francois Victor Broussais

Przyczyna choroby: zbyt silne lub niedostateczne bodźce zewnętrzne. Punktem wyjścia większości chorób jest stan zapalny przewodu pokarmowego (gorączka gastryczna). Terapia osłabiająca: dieta i upusty krwi poprzez przystawianie pijawek w okolicach podbrzusza i żołądka. Doktryna ta, popularna do lat 40. XIX w. zyskała miano wampiryzmu.

Mesmeryzm

Twórcą doktryny był wiedeński lekarz Franz Anton Mesmer (1734 – 1815).

Założenia:

• Świat zanurzony jest w kosmicznym fluidzie
• Kosmiczny fluid krąży także w ludzkim ciele
• Zaburzenia równowagi przepływu są przyczyną chorób

Inspiracje:

• praktyka cudu królewskiego (leczenie skrofulozy);
• neohipokratyzm;
• rola snu w diagnostyce;
• przekonanie o możliwości wpływu procesów duchowych na przebieg procesów somatycznych;
• teoria Newtona i pojęcie eteru otaczającego wszystkie ciała;
• Luigi Galvani i badania nad elektrycznością

W celu znormalizowania przepływu Mesmer podawał chorych działaniu magnesu. Wkrótce uznał, że te same efekty można osiągnąć przez dotyk i przesuwanie dłoni wzdłuż ciała chorego (passusy). Zabieg przeprowadzano po wytworzeniu u chorego stanu gotowości psychicznej. Ważnym elementem terapii było wywołanie kryzysu (niekontrolowane wybuchy emocji, dreszcze, drgawki itp.).  Ustąpienie objawów świadczyć miało o prawidłowym rozmieszczeniu fluidu.

Wiedeński fakultet medyczny niemal od początku przyglądał się nieufnie seansom mesmerowskim. Lata 70. zarówno Berlińska Akademia Nauk jak i Królewska Akademia Nauk w Londynie krytycznie wypowiadają się o metodzie Mesmera. W 1778 r. Mesmer, w atmosferze skandalu związanego z nieudanym leczeniem dwórki cesarzowej Marii Teresy, wyjeżdża do Paryża.

mesmeryzm

Triumf i upadek

Początkowe sukcesy skłaniają Mesmera do wprowadzenia formy seansów zbiorowych. 1784 – powołano trzy komisje do zbadania teorii mesmeryzmu; Francuska Akademia Nauk – ogólne założenia teoretyczne i zgodność ze stanem wiedzy współczesnej. Paryski fakultet medyczny – medyczne aspekty doktryny, a następnie Komisja obyczajowa.

Homeopatia

Twórcą doktryny był niemiecki lekarz Samuel Hahnemann (1755 – 1843). Nazwa pochodzi od gr. homoios – podobny.

Założenia:

• Nie ma chorób złożonych z zespołów objawów, każdy objaw jest chorobą prostą
• Dla każdego schorzenia można znaleźć specyficzny lek (nawiązanie do nauki o sygnaturze)

Trzy zasady homeopatii;

• Similia similibus curantur (lek podany w małych dawkach działa leczniczo na te objawy, które – podany w dużych dawkach – wywołuje u osób zdrowych)
• O sile leku decyduje duchowa potencja odwrotnie proporcjonalna do dawki leku
• Choroba jest rozstrojem siły życiowej

 Hydroterapia

Już w czasach starożytnych odkryto kojące i uzdrawiające właściwości kąpieli wodnych. Grecy uznawali wodę za jeden z czterech elementów, z których składa się świat. Chińczycy przechowywali krystaliczną wodę z lodowców w olbrzymich wazach. Woda była podstawą klasycznej filozofii medycznej starożytnego Egiptu, Indii, Chin, Asyrii i Grecji. Częsta praktyka zażywania kąpieli istniała również u Babilończyków i Sumeryjczyków. W świecie arabskim łaźnie pojawiły się już w IV wieku n.e., ponieważ islam wymagał czystości ciała jako świątyni duszy.

Hydroterapia (wodolecznictwo) – polega na fizykalnym stosowaniu wody (obmywanie, polewanie, natrysk, wilgotne oklady).  Balneologia – stosowanie środków leczenia związanych z konkretnym miejscem (picie wód mineralnych, kuracje kąpielowe w zdrojowisku). Stosowanie zimnej wody jako środka leczniczego znane już w starożytności umacnia się w XVIII w, zwlaszcza w leczeniu ‘gorączek’ i szaleństwa (zimne prysznice, kąpiele, nagle zanurzanie w zimnej wodzie)

•   Twórca nowoczesnej hydroterapii: Wilhelm Winternitz (1835 – 1917)

 „Wodny doktor”

1826 Vinzenz Prissnitz (1799 – 1851) zalożyl w Graefenbergu pierwszy zakład wodoleczniczy.

Inspiracja: zimnymi okładami klatki piersiowej wyleczył trudno gojące się złamanie żeber którego doznał w wypadku.

Metoda obejmuje: leczenie potne, zimne kąpiele, natryski, okłady, ruch na świeżym powietrzu, picie wody, wzmacniające odżywianie, zimne lewatywy.

Schemat postępowania: o 4 rano owijanie kocami dla wywołania potów, po ½ h zimna kąpiel w wannie (6-8 st. C), śniadanie (czarny chleb i mleko), rozgrzewający spacer, zimny natrysk, skąpy obiad, ponownie kuracja napotna, kąpiel lub natrysk, skąpa kolacja.

hydroterapia

 „wikary cholera”

Metoda: polewania zimną wodą, niewielkie ograniczenia dietetyczne, zioła, spacery na boso; dopuszcza piwo, dietę mięsną, tytoń

• 1890 ksiądz Sebastian Kneipp (1821 – 1897) zakłada dom kąpielowy w Woerishofen
•  Zachęca do współpracy z lekarzami (Związek Lekarzy Kneippa 1894)
•  W połowie XIX w. ruch przyrodolecznictwa rozwija się; powstają pierwsze katedry hydroterapii na uniwersytetach
•  W III Rzeszy władze wspierają przyrodolecznictwo w ramach tzw. ‘nowej medycyny niemieckiej’
•  W XIX w. na terenie Niemiec ruch przyrodolecznictwa stanowił przykrywkę działalności zakazanych organizacji politycznych

polewanie wodą

Odwiedzający wpisali takie problemy: