Jest to jednym z najczęstszych nowotworów złośliwych. Ośmiokrotnie częściej atakuje on mężczyzn, choć ostatnio atakuje coraz więcej kobiet. Największa zachorowalność występuje między 50 a 70 rokiem życia. U palaczy zachorowalność jest 30 razy większa niż u nie palących.
Rak płuca jest jednym z najczęstszych nowotworów złośliwych człowieka i najczęstszą przyczyną zgonu chorych w tej grupie chorób. Najistotniejszym czynnikiem ryzyka zachorowania jest palenie tytoniu, dopiero po 10 latach od zaprzestania palenia obserwuje się istotny spadek ryzyka zachorowania. Wzrasta także liczba raków, które nie mają tak silnego związku z paleniem tytoniu — są to gruczolakoraki. Wśród innych karcynogenów wymienia się narażenie zawodowe na azbest, nikiel i chrom. W Polsce nowotwory złośliwe płuca są pierwszą przyczyną zgonów u mężczyzn, a drugą u kobiet (po raka sutka). Względne przeżycia 5-letnie Polaków chorujących na raka płuca to 6%, a Polek 9%. Zdecydowana większość raków płuca to raki oskrzela, stąd objawy kliniczne zależne są od stopnia zajęcia oskrzeli procesem chorobowym i umiejscowieniem. Przy raku umiejscowionym centralnie główne objawy kliniczne to: uporczywy kaszel, krwioplucie, duszność, częste infekcje dróg oddechowych, zadyszka. Kaszel, często z odkrztuszaniem żółtawej plwociny, jest skutkiem zamykania oskrzela przez guz, jest to jeden z pierwszych objawów raka, występuje u około 75% chorych. Rak płuca szerzy się przez ciągłość naciekając miąższ płuca i narządy śródpiersia, a przerzuty daje drogą naczyń krwionośnych i chłonnych. Przerzuty odległe najczęściej pojawiają się w wątrobie, nadnerczu, mózgu, kośćcu i przeciwległym płucu.
Rak płuca w Polsce:
- Najczęstszy nowotwór złośliwy
- 30-krotny wzrost zachorowalności w ciągu ostatnich 60 lat
- Około 20.500 zachorowań rocznie
- Około 19.000 zgonów rocznie
- Coroczny wzrost zachorowalności i umieralności o około 4%
- Wiek: najczęściej 55.-75. rok życia
Etiopatogeneza
- Nawyki kulturowe
- Narażenie zawodowe
- Narażenie chemiczne
- Czynniki środowiskowe
- Zmiany bliznowate w miąższu płuca
- Uwarunkowania genetyczne
Objawy
Objawy raka płuca wywołane są przez guz pierwotny jak i przez nacieczenie sąsiadujących tkanek. Powiększenie węzłów chłonnych śródpiersia może powodować zaburzenia w połykaniu, zespół żyły głównej górnej, może występować chrypka. Brak apetytu, utrata wagi ciała, narastające osłabienie oraz dolegliwości zależne od umiejscowienia przerzutów odległych to także charakterystyczne objawy dla raka płuca. Rozpoznanie raka płuca opiera się głównie na badaniu rtg klatki piersiowej, badaniu bronchoskopowym z pobraniem wycinków do badań histopatologicznych, tomografii komputerowej, mediastinoskopii. Wykonywana jest także biopsja z ogniska przerzutowego oraz badanie cytologiczne.
Objawy raka płuca
- mało widoczne ~ daje objawy innych chorób, osłabienie, kaszel, duszność, gorączkę
- Objawy guza pierwotnego
- uporczywy kaszel lub zmiana charakteru kaszlu u osób palących
- duszność
- krwioplucie
- ból w klatce piersiowej
- nawrotowe lub przedłużające się zapalenia płuc
- czasem nie daje objawów w postaci bólu
Inne objawy raka płuca
- Objawy naciekania pozapłucnego guza
- chrypka
- zespół żyły głównej górnej
- zespół Pancoasta
- zespół Hornera
- zaburzenia połykania
- Zespoły paranowotworowe
- zespoły endokrynologiczne
- zespoły neurologiczne
- objawy ze strony tkanki łącznej
- zmiany skórne
- objawy ze strony ukł. krwiotwórczego i naczyń krwionośnych
- zespół rakowiaka
Objawy ogólne
- spadek masy ciała
- osłabienie
- podwyższona temperatura ciała
- brak apetytu
Badanie przedmiotowe
- Objawy związane ze zwężeniem lub obturacją oskrzela:
- osłabienie szmeru pęcherzykowego, szmer oskrzelowy, świsty
- Powiększenie obwodowych węzłów chłonnych- szczególnie nadobojczykowych, szyjnych i pachowych
- Objawy obecności płynu w jamie opłucnej: stłumienie odgłosu opukowego, osłabienie szmeru pęcherzykowego
- Objawy płynu w worku osierdziowym i naciekania mięśnia sercowego: powiększenie sylwetki serca, osłabienie tonów serca, poszerzenie żył szyjnych, zaburzenia rytmu serca
Leczenie
Standardowym leczeniem raka bez przerzutów do węzłów chłonnych śródpiersia i naciekania sąsiednich struktur jest leczenie chirurgiczne, przy przerzutach do węzłów chłonnych resekcja chirurgiczna poprzedzona bywa przedoperacyjną chemioterapią. Raki nieresekcyjne, leczone są chemioterapią połączoną często z radioterapią.
Leczenie NDRP
Leczenie chirurgiczne podstawowym sposobem leczenia. W zależności od stopnia zaawansowania klinicznego stosuje się:
- tylko leczenie operacyjne
- leczenie skojarzone (operacja + przedoperacyjna i/lub pooperacyjna chemioterapia i/lub radioterapia)
- tylko chemio- i/lub radioterapia
- leczenie objawowe
Kwalifikacja do leczenia operacyjnego:
- ocena stopnia zaawansowania klinicznego raka
- ocena stanu ogólnego chorego
- ocena ryzyka operacyjnego związanego z chorobami towarzyszącymi
- czynnościowa ocena układu oddechowego
- wiek pacjenta
Rodzaje resekcji tkanki płucnej u chorych z NDRP:
- lobektomia
- bilobektomia
- pneumonektomia
- segmentektomia
- resekcja klinowa
- W każdym przypadku obok resekcji miąższu płuca wykonuje się limfadenektomię
- Powiększenie w KT węzłów chłonnych śródpiersia górnego powyżej 1 cm obliguje do wykonania mediastinoskopii
Postępowanie okołooperacyjne:
- kinezyterapia przed- i pooperacyjna
- ewakuacja wydzieliny z drzewa oskrzelowego
- antybiotykoterapia
- profilaktyka przeciwzakrzepowa
- przetaczanie krwi
- nadzór pooperacyjny: kontrola drenażu opłucnowego, monitorowanie czynności serca, kontrola RR i diurezy, kontrola podstawowych badań laboratoryjnych, rtg kl. piersiowej
Leczenie NDRP
- krwawienie pooperacyjne
- powikłania płucne: niedodma, zapalenie płuc, resztkowa komora odmowa
- przetoka oskrzelowa
- powikłania ropne: ropniak opłucnej (z przetoką oskrzelowo-opłucnową lub bez przetoki); zakażenie rany pooperacyjnej
Stopień II
- lobektomia (80%), rzadziej pneumonektomia (20%)
- limfadnenektomia
- radioterapia i/lub chemioterapia pooperacyjna, chemioterpia neoadjuwantowa-badania kliniczne
- w przypadku przeciwwskazań ogólnych do leczenia operacyjnego lub braku zgody chorego na operację- radioterapia
Stopień III A
- chemioterapia przedoperacyjna w przypadku potwierdzenia histopatologicznego cechy N2 w mediastinoskopii
- resekcja miąższu płuca (lobektomia lub bilobektomia- 40%, pneumonektomia- 60%)
- limfadenektomia
- chemioterapia i/lub radioterapia pooperacyjna
- guz Pancoasta: radioterapia przedoperacyjna; zabieg operacyjny po 30 dniach od zakończenia radioterapii; alternatywą dla leczenia operacyjnego może być napromienianie
Stopień III B
- chemioterapia i/lub radioterapia
- leczenie operacyjne w wyjątkowych sytuacjach
- stwierdzenie w przedoperacyjnym stagingu stopnia zaawansowania klinicznego raka III B dyskwalifikuje chorego od leczenia operacyjnego
Stopień IV
- leczenie objawowe
- w wybranych przypadkach chemioterapia lub paliatywna radioterapia
- w wybranych przypadkach leczenie chirurgiczne
Odległe wyniki leczenia chirurgicznego NDRP
Przeżycia 5-letnie 25-35%
- Stadium I: 40-83%
- Stadium II: 16-47%
- Stadium IIIA: 11-35% (typ naciekowy 35%, typ węzłowy 20%)
- Stadium IIIB: 2-10%
- Stadium IV: 1-20%
Czynniki rokownicze u chorych z NDRP
- Stopień zaawansowania klinicznego (staging).
- Typ histologiczny raka.
- Stopień zróżnicowania komórek raka (grading).
- Liczba zajętych przerzutowo węzłów chłonnych.
- Przekraczanie nacieku nowotworowego przez torebkę węzła.
- Ploidia.
- Mikroprzerzuty w szpiku.
- Produkcja neuropeptydów przez guz, niektóre anomalie chromosomowe, zdolność do wyprowadzania linii komórkowych raka w hodowli tkankowej.
Klasyfikacja histologiczna raka płuca
- Niedrobnokomórkowy (70%)
- Płaskonabłonkowy
- Gruczołowy
- Wielkokomórkowy
- Mieszany gruczołowo-płaskonabłonkowy
- Rakowiak
- Raki gruczołów oskrzelowych
- Drobnokomórkowy (30%)
Stopień zróżnicowania komórek raka
- Gx- stopień zróżnicowania nie może być określony
- G1- rak dobrze zróżnicowany
- G2- rak umiarkowanie zróżnicowany
- G3- rak słabo zróżnicowany
Zespół żyły głównej górnej
Diagnostyka- badanie radiologiczne
- rtg klatki piersiowej w projekcji tylno-przedniej i bocznej
- tomogramy klasyczne
- KT lub NMR klatki piersiowej
- NMR klatki piersiowej
Ustalenie typu histologicznego
- badanie cytologiczne: plwocina, popłuczyny oskrzelowe, wymaz szczoteczkowy, biopsja przezklatkowa, biopsja przezoskrzelowa, wysięk z jamy opłucnej, biopsja obwodowego węzła chłonnego
- badanie histopatologiczne:bronchoskopia, biopsja opłucnej, mediastinoskopia, videotorakoskopia, mediastinotomia parasternalna, biopsja innego ogniska przerzutowego, torakotomia diagnostyczna
Badania diagnostyczne określające stopień zaawansowania raka
Ocena guza pierwotnego
- badania radiologiczne (rtg, tomogramy klasyczne, KT, NMR klatki piersiowej)
- badania endoskopowe (bronchoskopia konwencjonalna, bronchofiberoskopia, ezofagoskopia)
- badanie cytologiczne płynu z jamy opłucnej bądź worka osierdziowego
Ocena regionalnych węzłów chłonnych
- KT lub NMR klatki piersiowej
- ultrasonografia przezprzełykowa (EUS)
- mediastinoskopia
- mediastinotomia parasternalna
- videotorakoskopia
- biopsja cieńkoigłowa lub otwarta węzłów chłonnych nadobojczykowych, szyjnych lub pachowych
Ocena narządów stanowiących potencjalną lokalizację przerzutów odległych
- USG lub KT jamy brzusznej
- Biopsja podejrzanego izolowanego ogniska przerzutowego w nadnerczu
- KT lub NMR ośrodkowego układu nerwowego
- Scyntygrafia kości
- Radiogram podejrzanych ognisk w scyntygrafii kości
- Obustronna trepanobiopsja i biopsja aspiracyjna szpiku z talerza biodrowego
- Biopsja chirurgiczna lub PCI zmian w tkance podskórnej podejrzanych o przerzuty.
Ocena stopnia zaawansowania NDRP (klasyfikacja TNM)- cecha T
- Tx- guz rozpoznawany na podstawie stwierdzenia komórek nowotworowych w wydzielinie oskrzelowej, ale nie uwidoczniony ani radiologicznie, ani bronchoskopowo.
- T0- brak guza pierwotnego.
- TIS- carcinoma in situ.
- T1 i T2- guzy śródpłucne, które rozrastając się obwodowo mogą naciekać jedynie opłucną trzewną; równocześnie ich najdalszy zasięg proksymalny nie przekracza 2 cm od ostrogi głównej
- T3 i T4- guz nacieka struktury poza płucem
Ocena stopnia zaawansowania raka płuca
- NDRP (klasyfikacja TNM)- cecha N
- Nx- okoliczne węzły chłonne niemożliwe do oceny
- N0- nie stwierdza się przerzutów do węzłów chłonnych
- N1- przerzuty w węzłach przyoskrzelowych lub wnękowych po stronie guza
- N2- przerzuty do węzłów śródpiersiowych po stronie guza lub do węzłów pod ostrogą główną.
- N3- przerzuty do węzłów wnęki lub śródpiersia po stronie przeciwnej; przerzuty do węzłów nadobojczykowych po stronie guza lub po stronie przeciwnej.
Ocena stopnia zaawansowania raka płuca
- NDRP (klasyfikacja TNM)- cecha M
- Mx- obecność przerzutów odległych niemożliwa do oceny
- M0- nie stwierdza się przerzutów odległych
- M1- stwierdza się przerzuty odległe (w tym guzki satelitarne w sąsiadującym płacie płuca).
- Przerzuty odległe w raku płuca lokalizują się najczęściej w: wątrobie, kościach, OUN, nadnerczach
Stopnie zaawansowania klinicznego
- Stopień 0 Tis N0 M0
- Stopień IA T1 N0 M0
- Stopień IB T2 N0 M0
- Stopień IIA T1 N1 M0
- Stopień IIB T2 N1 M0, T3 N0 M0
- Stopień IIIA T1 N2 M0, T2 N2 M0, T3 N1 M0, T3 N2 M0
- Stopień IIIB każde T N3 M0, T4 każde N M0
- Stopień IV każde T każde N M1.
Skomentuj jako pierwszy!