Typ III nadwrażliwości – choroby kompleksów immunologicznych: Reakcja antygen – przeciwciało. Większość antygenów posiada więcej niż jedno miejsc antygenowych, czyli epitopów, a więc jest zdolne do przyłączenia więcej niż jednego przeciwciała na ich powierzchni. Antygeny są więc poliwalentne. Antygeny i przeciwciała powiązane są wzajemnie złożonymi wiązaniami fizycznymi i chemicznymi tworząc kompleksy antygen-przeciwciało. Jeśli antygen jest rozpuszczalny to i kompleks jest rozpuszczalny i krąży w surowicy krwi. Kompleksy mają jednak tendencję do powiększania się przyłączając coraz więcej cząsteczek antygenów i przeciwciał tworzących złożoną sieć. W końcu kompleksy osiągają wielkość, przy której są one fagocytowane przez makrofagi tkankowe np. śledziony i wątroby. Mniejsze kompleksy mogą jeszcze krążyć we krwi zależnie od swej rozpuszczalności, wielkości oraz ładunku elektrycznego. Zależnie od tych 3 właściwości kompleksy antygen – przeciwciało mogą pozostawać zawieszone w krwi krążącej przez długi okres czasu lub alternatywnie mogą być przyczepione do krwinek czerwonych, komórek śródbłonkowych albo też mogą być filtrowane przez ściany kapilarów wraz z innymi białkami. Małe, rozpuszczalne kompleksy immunologiczne mogą być filtrowane przez błonę podstawną kłębuszków nerkowych i przenikać do moczu.
Przeciwciała przeciw antygenom nierozpuszczalnym takim jak antygeny powierzchniowe komórek zostają „przymocowane” do błon komórkowych. Tak jest np. z przeciwciałami przeciwko krwinkom czerwonym. Przeciwciała wiążą krwinki czerwone ze sobą powodując ich aglutynację, czyli tworzenie grudek pozlepianych krwinek oddzielających się od osocza. Jeśli kompleks antygen-przeciwciało uczynni kaskadę komplementu, dochodzi do lizy krwinek czerwonych – hemolizy. Zdarza się to prawie zawsze z kompleksami zawierającymi IgM i IgG, gdyż obie immunoglobuliny wiążą komplement.
Uczynnienie komplementu wewnątrz naczyń zachodzi pod wpływem kompleksów immunologicznych rozpuszczalnych lub związanych z komórką krwi. Także kompleksy antygen – przeciwciało utworzone na zewnątrz naczyń albo kompleksy patologicznie wytrącone w tkankach uczynniają komplement. Jak to omówiono poprzednio przeciwciało wiąże antygen do swego fragmentu Fab. Region Fc wystający z drugiej strony kompleksu jest miejscem wiązania komplementu. Równocześnie fragment Fc może doczepić się do wszystkich komórek mających receptor dla tego fragmentu. Najważniejsze z tych komórek to makrofagi i neutrofile czy też opłaszczone immunoglobulinami (opsonizowane) bakterie. Fragmenty błon erytrocytów i duże rozpuszczalne kompleksy immunologiczne są tą drogą wychwytywane przez makrofagi i usuwane z krążenia.
W sumie, odpowiedź immunologiczna ma wiele aspektów. Można je oceniać w żyjącym organizmie, odtwarzać doświadczalnie u zwierząt doświadczalnych albo in vitro w probówce. Zasadniczą rolą reakcji immunologicznych jest funkcja obronna. Jest to możliwe tylko przy skoordynowanym współuczestnictwie komórek prezentujących antygeny, a także współdziałaniu limfocytów T i B. Nie można zapomnieć o kluczowej roli MHC w prezentowaniu antygenu oraz złożonej regulacyjnej roli cytokin. Wreszcie, poznanie procesu produkcji przeciwciał i natury przeciwciał pozwala nam na zrozumienie zarówno ochronnych jak i potencjalnie uszkadzających konsekwencji reakcji antygen – przeciwciało.
W III typie nadwrażliwości uczestniczą kompleksy immunologiczne utworzone z antygenów rozpuszczalnych i krążących przeciwciał. Kompleksy mogą krążyć we krwi (w reakcjach przeciw rozpuszczalnym antygenom) albo też kompleksy mogą być odkładane, w tkankach. Sama obecność kompleksów immunologicznych we krwi nie oznacza jeszcze choroby. Jest to normalny proces eliminacji antygenów poprzez fagocytozę krążących kompleksów. Inaczej jednak jest, jeśli antygenem stają się własne składniki organizmu (autoantygeny). Istotna dla uszkodzenia tkanki jest aktywacja dopełniacza. Kompleksy antygen-przeciwciało najczęściej odkładają się w ścianie naczyń, co prowadzi do związania i aktywacji dopełniacza i chemotaksji leukocytów. Fagocytoza kompleksów immunologicznych przez granulocyty prowadzi do uwalniania enzymów lizosomalnych, w wyniku rozpadu komórek lub egzocytozy, uszkadzających tkanki. Powstaje ostre zapalenie z charakterystyczną martwicą włóknikowatą (tkankę szczególnie uszkadza fragment C3a i C5a komplementu). Martwica włóknikowata (lub zwyrodnienie włóknikowate) to miejsce uszkodzenia tkanki łącznej (wraz z fragmentacją kolagenu), a miejsce to jest też przepojone białkami osocza (zdepolimeryzowany kolagen i substancja podstawowa tkanki łącznej działają jak kolumna chromatograficzna). Fibrynogen obecny w naczyniu polimeryzuje do włóknika, wiodąc do lokalnych skrzepów przy uszkodzonej ścianie naczyń.
Najważniejsze jednostki kliniczne odzwierciedlające reakcję nadwrażliwości typu III to: toczeń rumieniowaty układowy, popaciorkowcowe zapalenie kłębuszkowe nerek i guzkowe zapalenie tętnic. Reumatoidalne zapalenie stawów, częsta choroba autoimmunizacyjna również jest prawdopodobnie chorobą kompleksów immunologicznych, choć nie zostało to jeszcze w pełni poznane.
Miejscowe wytwarzanie kompleksów immunologicznych występuje typowo w różnych formach zapaleń naczyń (vasculitis) np. w guzkowym zapaleniu tętnic (polyarteritis nodosa). Choroba ta może być odtworzona eksperymentalnie w postaci tzw. Reakcji Arthusa. Podanie antygenu podskórnie wywołuje produkcję przeciwciał. Po ponownym wstrzyknięciu antygenu w inne niż uprzednio miejsce przeciwciała reagują z antygenem w jego miejscu lokalizacji, co prowadzi do martwicy włóknikowatej i zapalenia (patrz poniżej).
Skomentuj jako pierwszy!