W drugim typie nadwrażliwości pośredniczą przeciwciała cytotoksyczne reagujące z antygenami związanymi z komórkami lub takimi komponentami tkankowymi jak błony podstawne. Mogą to być zarówno hapteny, antygeny zewnątrz pochodne jak i własne (autoantygeny), jak to ma często miejsce w chorobach autoimmunizacyjnych. Powody, dla których komponenty naszego ciała stają się immunogenne nie zawsze są znane. Produkty bakterii wykazujące podobieństwo antygenowe do niektórych składowych organizmu („krzyżowo reagujące”), komórki organizmu o zmienionej strukturze powierzchni w wyniku zakażenia wirusem lub po połączeniu z haptenem (np. lekiem), powolne uwalnianie autoantygenów indukują syntezę przeciwciał cytotoksycznych.
W pierwszym wariancie reakcji nadwrażliwości typu II (opsonizacja i liza komórek) pośredniczy IgG albo IgM, które tworzą kompleksy immunologiczne na błonach komórkowych lub strukturach pozakomórkowych takich jak błony podstawne. Kompleksy te aktywują dopełniacz, który jest głównym mechanizmem efektorowym. Dzieje się tak albo poprzez działanie kompleksu ataku błon komórkowych („nawiercanie dziur”, perforyny), albo też przyczepienie fragmentu C3b dopełniacza (opsonizacja), co czyni komórki podatnymi na fagocytozę. Tego typu reakcje nadwrażliwości najczęściej dotyczą komórek krwi, ale mogą też dotyczyć uszkodzenia błon podstawnych w kłębuszkowych zapaleniach nerek. Taka jest reakcja po przetoczeniu niezgodnej krwi, takie są mechanizmy w niezgodności czynnika Rh matki i płodu z obrazem erythroblastosis foetalis, taki może być mechanizm autoimmunizacyjnej anemii hemolitycznej, agranulocytozy, trombocytopenii. Takie mogą być przyczyny niektórych chorób pęcherzowych skóry (przeciwciała przeciw desmosomom –pemphigus vulgaris), czy wreszcie reakcje polekowe. Wiele z tych chorób jest omówione w dalszych rozdziałach podręcznika.
Przeciwciała związane z antygenem również mogą wywołać reakcję cytotoksyczną, tzw. antibody-dependent, cell- mediated cytotoxicity (ADCC) Przeciwciało (IgG) wiąże się z antygenem fragmentem Fab, podczas gdy jego fragment Fc pozostaje wolny i służy do przyczepienia (poprzez receptor Fc) do różnych komórek efektorowych takich jak komórki NK, makrofagi i neutrofile. Liza komórek zachodzi tu bez fagocytozy. Taki mechanizm (ale z udziałem IgE) dotyczy też cytotoksycznego niszczenia pasożytów.
Wreszcie, niektóre reakcje nadwrażliwości typu II polegają na związaniu przeciwciał z receptorami na powierzchni komórek. Związanie przeciwciał z receptorami hamuje lub wzmaga (choroba Graves-Basedowa – por. niżej) funkcje tych komórek. Np. zablokowanie przez przeciwciała receptorów acetylocholinowych w płytce motorycznej odpowiedzialne jest za tzw. męczliwość mięśni (miasthenia gravis).
Anemia hemolityczna jest prototypem reakcji cytotoksycznej z udziałem przeciwciała (cytotoxic antibody – mediated reaction). Może ona wystąpić w szeregu formach. Np. anemia hemolityczna może wystąpić w systemowych chorobach autoimmunologicznych takich jak toczeń rumieniowaty trzewny. Antygeny erytrocytów u tych pacjentów stają się immunogenami i są rozpoznawane jako obce przez własny układ odpornościowy. W niektórych przypadkach obce związki chemiczne, np. leki, przyłączają się do powierzchni erytrocytów i działają jako antygeny indukujące syntezę przeciwciał. Przeciwciała przeciwko haptenom łączą się z powierzchnia erytrocyta i powodują hemolizę.
W zespole Goodpasture’a zmiany patologiczne występują w nerkach i w płucach. Zmiany te powstają z powodu autoimmunizacji na fragment kolagenu typu IV, który stał się autoantygenem. Epitop kolagenu, który jest normalnie ukryty staje się nienormalnie eksponowany (np. w wyniku zakażeń wirusowych, ekspozycji na metale ciężkie) w kłębuszkach i ścianach naczyń płucnych. Przeciwciała przeciwko kolagenowi IV łączą się z błoną podstawną i uszkadzają kłębuszki i płuca. W kłębuszkach obecność przeciwciał można wykazać za pomocą badania immunofluorescencyjnego punktatu nerek.
Choroba Graves – Basedowa jest formą nadczynności tarczycy rozwijającą się u kobiet mających autoprzeciwciała przeciw receptorom dla hormonu tyreotropowego przysadki (TSH) obecnym na powierzchni komórek pęcherzykowych tarczycy. Związanie receptora z przeciwciałami stymuluje komórki pęcherzykowe tarczycy do wzmożonej czynności podobnie jak to czyniłby TSH. W efekcie daje to nadczynność tarczycy, czyli nadprodukcję hormonów tarczycowych.
Skomentuj jako pierwszy!