Salmoneloza

Bakteryjne zakażenia przewodu pokarmowego.

Choroba wywoływana jest przez bakterie z gatunku Salmonella spp., ruchome, zaopatrzone w rzęskę gram-ujemne pałeczki tlenowe lub fakultatywnie beztlenowe, nie fermentujące laktozy. Salmonelle mają skomplikowaną budowę antygenową. Posiadają antygeny umożliwiające serotypowanie: somatyczny antygen O, będący lipopolisacharydowym fragmentem ściany komórkowej i rzęskowe antygeny H oraz czynniki zjadliwości, którymi oprócz antygenu O są inwazyny umożliwiające adhezję i penetrację do komórek nabłonka oraz czynniki determinujące oporność na fagocytozę (katalaza, dysmutaza i inne). Opisano ponad 2200 serotypów Salmonella spp. Ich rozpoznanie ma znaczenie kliniczne i epidemiologiczne. Należy wspomnieć, że do tej grupy drobnoustrojów należą Salmonella typhi, wywołująca dur brzuszny, i Salmonella paratyphi, będąca czynnikiem sprawczym durów rzekomych. Jednakże ok. 98% izolatów to salmonelle niedurowe. Salmoneloza jest chorobą odzwierzęcą, ponieważ naturalnym miejscem bytowania bakterii jest przewód pokarmowy zwierząt. Podstawowym źródłem zakażenia są drób, jaja, produkty jajeczne i mleko. Również żywność zanieczyszczona odchodami myszy i szczurów może być zakażona pałeczkami Salmonella. Najpowszechniej spotykane serotypy to S. enteritidis, S. typhimurium, S. agona, S. heidelberg, S. newport.

Zakażenie pałeczką Salmonella najczęściej wywołuje objawy ostrego nieżytu żołądkowo-jelitowego (gastroenterocolitis). Drobnoustroje mają naturę inwazyjną stąd w przebiegu choroby objawom ze strony przewodu pokarmowego towarzyszą zwykle objawy ogólne. Ponadto salmonelle produkują enterotoksynę zwiększającą sekrecję płynów. Okres wylęgania wynosi 8–48 godzin od spożycia zakażonej żywności. Nagle pojawiają się kurczowe bóle brzucha, nudności i wymioty, a następnie wodnista biegunka. Stolce są liczne, trykające, zielonkawe, cuchnące. Zwykle występuje gorączka 38–39^OC, bóle głowy, czasami dreszcze i bóle stawowo-mięśniowe. Objawy choroby ustępują samoistnie po 2–5 dniach, na ogół bez następstw. Cięższy przebieg salmonelozy obserwuje się u chorych na AIDS, osób z niedokwaśnością, po gastrektomii i w przebiegu wrzodziejącego zapalenia jelita grubego.

Diagnostyka obejmuje izolację bakterii ze stolca względnie spożytej żywności. W stolcu obserwuje się zwiększoną liczbę krwinek białych. W uzasadnionych przypadkach materiałem do izolacji bakterii może być krew.

Leczenie nie powikłanej salmonelozy powinno być objawowe i obejmować nawadnianie, uzupełnianie elektrolitów, podawanie środków rozkurczowych, a w przypadku uporczywej biegunki dodatkowo środków zapierających. Nie udowodniono aby antybiotykoterapia wpływała korzystnie na przebieg nieżytu żołądkowo-jelitowego. Co więcej, wykazano, że stosowanie antybiotyków może przedłużać stan nosicielstwa pochorobowego. Wskazaniem do antybiotykoterapii, która ma charakter profilaktyczny, są chorzy szczególnie zagrożeni bakteriemią: niemowlęta do 3 m.ż., osoby w podeszłym wieku,  pacjenci z chorobami rozrostowymi krwi, po przeszczepach narządów, posiadający protezy stawowe, osoby chore na AIDS. Wybór antybiotyku powinien być u dzieci podyktowany antybiotykowrażliwością, a u osób dorosłych antybiotyk z wyboru jest sprawą dyskusyjną, ale polecana jest tygodniowa podaż ciprofloksacyny.

Szczególne postaci salmonelozy to:

• postać duropodobna, którą mogą rzadko wywołać pałeczki niedurowe, np. S. choleraesuis, cechująca się dłuższym przebiegiem, wysoką sztywną gorączką, szczególnie silnymi bólami brzucha, uporczywym bólem głowy do odurzenia włącznie, krwawieniem z przewodu pokarmowego;
• postać czerwonkowata cechująca się niezbyt obfitymi bolesnymi wypróżnieniami z domieszką śluzu i krwi;
• cholerowata, gdzie chory oddaje liczne obfite wodniste stolce, szybko prowadzące do odwodnienia.

Powikłaniem salmonelozy jest bakteriemia z następowymi zakażeniami przerzutowymi. Salmonelle mają szczególną predylekcję do osadzania się w blaszkach miażdżycowych, tętniakach, protezach stawowych, kośćcu i w oponach. Powikłaniem salmonelozy może więc być: zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, szczególnie częste u niemowląt do 3 m.ż., zapalenie szpiku i kości oraz zapalenie wsierdzia. U ok. 0,2–0,6 % chorych obserwuje się stan przedłużonego nosicielstwa pochorobowego, czyli dodatnie posiewy stolca przez okres dłuższy niż 12 miesięcy od epizodu ostrego choroby. Zwykle miejscem przetrwałego bytowania bakterii jest drzewo żółciowe. Jeżeli towarzyszy temu kamica żółciowa to leczeniem z wyboru jest cholecystektomia a następnie dwutygodniowa podaż antybiotyków, np.chinolonów.

Odwiedzający wpisali takie problemy: