Behawioryzm

Behawioryzm jest to niezwykle wpływowa akademicka szko­ła psychologii, która zdominowała teorię psychologicz­ną w okresie między dwoma wojnami światowymi. Behawioryzm klasyczny zajmował się wyłącznie zjawiskami dającymi się zaobserwować i zmierzyć, wykluczając pojęcia, emo­cje oraz wewnętrzne doświadczenia i jakąkolwiek ak­tywność psychiczną. Organizm jest tu spostrzegany ja­ko odpowiadający na warunki (bodziec) stworzone przez środowisko zewnętrzne oraz wewnętrzne procesy biolo­giczne. W tym czasie dominującą szkołą w nauce był strukturalizm, wywodzący się z psychologii rozumianej jako nauka o świadomości, doświadczeniu lub umyśle. Aktywności czysto fizyczne nie były wprawdzie wyłą­czone z kręgu jej zainteresowań, jednak gł. nacisk kła­dziono na ich związek ze zjawiskami psychicznymi. Charakterystyczną metodą badania w psychologii była więc introspekcja – obserwacja i opis funkcjonowania wła­snego umysłu.

Wczesna formuła behawioryzmu była reakcją amerykańskiego psychologa J.B. Watsona na psychologię introspekcyjną. Postulował on odrzucenie introspekcji, uznając za do­puszczalne tylko takie obserwacje, które mogą być do­konane na tym samym zjawisku lub osobie badanej przez niezależnych od siebie obserwatorów. W ten spo­sób psychologia miała się stać „czysto obiektywną, eksperymentalną dziedziną nauk przyrodniczych”. Jak­kolwiek abstrakcyjne mogą się wydać te sugestie, mia­ły one jednak rewolucyjny wpływ na współczesną psy­chologię i nauki społeczne oraz na samą koncepcję człowieka.

Od 1930 do późnych lat 40. pojawił się odłam zw. neobehawioryzmem, w którym psychologowie próbo­wali przełożyć ogólny program metodyczny Watsona na szczegółową, opartą na eksperymencie teorię zacho­wania adaptacyjnego. Okres ten zdominowali teoretycy uczenia się tacy jak Clark L. Hull i B.F. Skinner. Myśl Skinnera była bezpośrednim efektem intelektualnego dziedzictwa Watsona i stała się dominującą po 1950. Po­cząwszy od tego okresu, przy udziale takich ludzi jak teoretyk poznania Tolman, pojawiła się tendencja do li­beralizacji sztywnej doktryny behawiorystycznej, za­równo metodycznej, jak i koncepcyjnej. Zasada obiek­tywizmu zasadniczo nie uległa zmianie, nawet po uznaniu istnienia zmiennych pośredniczących (tj. psy­chicznych), zaakceptowaniu relacji słownych i włącze­niu do problematyki badań takich obszarów jak spo­strzeganie.