Inteligencja

Inteligencja jest to własność psychiki polegająca na zdolno­ści do uczenia się na podstawie doświadczenia, zdolno­ści przystosowania się do nowych sytuacji, zdolności ro­zumienia i operowania pojęciami abstrakcyjnymi czy używania wiedzy do manipulowania środowiskiem.

Choć definicje inteligencja podlegają zmianom, teoretycy zgadzają się, iż jest to raczej zdolność czy potencjał niż coś w pełni rozwiniętego i statycznego oraz że ma biologiczne pod­łoże. O inteligencji myśli się jako o kombinacji wrodzonych, gene­tycznie uwarunkowanych cech ośrodkowego układu ner­wowego jednostki oraz inteligencji nabytej, ukształtowanej pod wpływem doświadczenia i nauki. Inteligencję można mierzyć, choć nie są to pomiary doskonałe, za pomocą testów inteligencji, np. skali Stanforda-Bineta lub skal Wechslera. Testy te mają za zadanie określić iloraz inteligencji jed­nostki (IQ). Brak jest jakiejkolwiek metody oceny inteligencji wro­dzonej. Psycholodzy zaczęli tworzyć testy ok. 1900, co zaowocowało empirycznymi badaniami nad strukturą ludzkiej inteligencji. Później wyniki testów analizowano za pomocą metod statystycznych, a porównania czynione pomiędzy otrzymywanymi próbkami pozwoliły ocenić relatywną wagę zdolności indywidualnych i zbudować prawdopo­dobny obraz inteligencji.

Do 1950 psycholodzy podzieleni byli na tych, którzy bronili inteligencji jako czegoś jednorodnego, i tych, którzy widzieli ją złożoną z wielu zdolności. Po 1950 zde­cydowany wpływ na opinię psychologiczną zdobyły osiągnięcia J.P. Guilforda. Guilford rozbił pojęcie inteligencji ogól­nej na 120 specyficznych zdolności i pogrupował je w trzy zasadnicze kategorie – na procesy logiczne, na różnego rodzaju procesy przetwarzania informacji oraz na produkty owych procesów. Jego badania nad struk­turą inteligencji oparte były na analizie czynnikowej. W latach 70. uzupełnione zostały bezpośrednimi badaniami nad pro­cesami umysłowymi będącymi podstawą inteligencji oraz nad tym, jak owe procesy przebiegają w różnych kontekstach środowiskowych. Innymi obiecującymi kierunkami ba­dań, które być może pozwolą w przyszłości zrozumieć, czym jest inteligencja ludzka, są starania zmierzające do zbudo­wania komputerowego modelu ludzkiej inteligencji oraz badania nad biologiczną mózgową podstawą inteligencji.