Rak

Rak, grupa schorzeń występujących u wielu roślin i zwie­rząt, w przebiegu których następuje nadmierna, niekontrolowana proliferacja komórek różnych tkanek i narzą­dów, prowadząca do zaburzeń funkcji danego narządu i organizmu jako całości. U człowieka terminem tym określa się zwykle wszystkie nowotwory złośliwe. Tkanka nowotworowa cechuje się niekontrolowanym rozrostem, wynikającym z przewagi proliferacji nad ob­umieraniem, przy czym szybkość proliferacji jest zwykle znacznie większa niż w tkance zdrowej, a różnicowanie się komórek zahamowane. Nowotwory złośliwe, oprócz stosunkowo szybkiego tempa wzrostu, charakteryzują się także zdolnością naciekania i niszczenia tkanek są­siednich oraz tworzenia przerzutów. Nieleczony rak  dopro­wadza do śmierci organizmu. Szybkość rozwoju procesu chorobowego zależy nie tylko od cech samego nowo­tworu, ale także od wrażliwości i odporności organizmu oraz lokalizacji nowotworu. Wyróżnia się trzy zasadnicze stopnie zaawansowania nowotworów złośliwych. Nowotwór w stadium wczesnym jest ograniczony do tkanki macierzystej i często możliwe jest jego całkowite usunięcie lub wyleczenie innymi me­todami. Nowotwór w stadium szerzenia się miejscowego nacieka sąsiadujące z nim tkanki lub zajmuje jedynie okoliczne węzły chłonne; również w tym stadium możli­we jest całkowite wyleczenie. W stadium przerzutów od­ległych wyniki leczenia, nawet bardzo intensywnego, są w wielu przypadkach niepomyślne. W zależności od rodzaju tkanki, z której wywodzą się komórki nowotworowe, wyróżnia się kilka typów nowo­tworów. Rak to nowotwory złośliwe wywodzące się z tka­nek nabłonkowych, m.in. nabłonka skóry i błon śluzo­wych oraz nabłonka wyściełającego przewody narządów. Są to najczęstsze nowotwory występujące u człowieka.

Mięsaki to nowotwory wywodzące się z tkanek mezenchymalnych (tkanki łącznej włóknistej, tłuszczowej, chrzęstnej, kostnej, mięśniowej, śródbłonka naczyń krwionośnych). Rzadziej występujące mięsakoraki to zło­śliwe nowotwory złożone, wywodzące się z tkanki na­błonkowej i mezenchymalnej. Oddzielne miejsce w klasy­fikacji zajmują nowotwory tkanki krwiotwórczej (białaczki i chłoniaki), barwnikotwórczej (czerniaki) oraz guzy tkan­ki nerwowej. Nazwa gruczolakorak dotyczy nowotworów wywodzących się z nabłonków gruczołów wydzielania wewnętrznego lub zewnętrznego.

Nazwą naskórzaki okre­śla się raka naskórkowe rozwijające się na bazie nabłonka skóry i błon śluzowych (np. rak języka, wargi, krtani, pę­cherza moczowego, szyjki macicy czy prącia). W leczeniu chorób nowotworowych stosuje się obec­nie leki cytostatyczne i hormony (chemioterapia), me­tody  chirurgiczne i transplantacyjne oraz naświetlanie promieniami jonizującymi (radioterapia). W wielu przy­padkach konieczne okazuje się leczenie skojarzone, tzn. łączenie leczenia farmakologicznego z leczeniem chirur­gicznym i naświetlaniami, w różnych kombinacjach, zależ­nie od zaawansowania choroby i wrażliwości tkanki nowo­tworowej na poszczególne elementy leczenia. Zasadniczo leczenie jest tym skuteczniejsze, im wcześniej po rozpo­znaniu nowotworu zostało wdrożone i w im wcześniej­szym stadium choroba została zdiagnozowana.