Uszkodzenie popromienne

Uszkodzenie popromienne , inaczej popromienny uraz; uszkodzenie tkanek żywego organizmu spowodowane ekspozycją na promieniowanie jonizujące-elektroma­gnetyczne (rentgenowskie albo gamma) lub korpuskularne (alfa, beta lub neutronowe), pochodzące ze źródeł naturalnych (substancje radioaktywne, np. rad, izotopy promieniotwórcze – potas ⁴⁰K, węgiel ¹⁴C) czy sztucz­nych (aparaty rentgenowskie, reaktory nuklearne, ak­celeratory cząstek naładowanych, broń nuklearna itp.). Najbardziej wrażliwe na napromienienie są tkanki szybko proliferujące, tj. skóra, błona śluzowa przewodu pokarmowego, szpik kostny czy tkanki układu rozrod­czego, w których zachodzą ciągłe procesy odnowy. Uszkodzenie popromienne  polega gł. na uszkodzeniu komórek macierzystych, istot­nych dla utrzymania prawidłowej struktury i funkcji tkanek. W mechanizmie uszkadzającego działania promieniowa­nia jonizującego gł. rolę odgrywają zmiany w materiale genetycznym, uniemożliwiające rozmnażanie się komó­rek i syntezę białek.Uszkodzenie popromienne może mieć charakter uogólniony lub zlokalizowa­ny. Zespół ogólnych objawów, gł. ze strony układu po­karmowego, szpiku kostnego i układu chłonnego, spo­wodowanych intensywnym napromienieniem dużych ob­szarów ciała nazywa się chorobą popromienną.

Wsku­tek długotrwałego narażenia na promieniowanie w daw­kach przewyższających dopuszczalne normy uszkodzeniu ulegają także inne narządy oraz układy: skóra, soczew­ki oczu, gonady i tkanka kostna. Do późnych następstw napromieniowania należą także nowotwory. U osób, któ­re przeżyły eksplozje bomb atomowych w Hiroszimie i Nagasaki, oraz u osób poddawanych częstym bada­niom rentgenowskim klatki piersiowej lub podlegających narażeniu ze względu na wykonywanie określonych za­wodów stwierdza się zależne od dawki zwiększenie czę­stości występowania nowotworów, zwł. białaczek i no­wotworów piersi.

Wskutek napromieniowania formujących się narzą­dów, w różnych etapach życia embrionalnego, dochodzi do zaburzeń rozwojowych. Zwiększoną częstość wro­dzonych wad rozwojowych układu nerwowego obserwo­wano u dzieci urodzonych przez kobiety, które uległy na­promieniowaniu w czasie eksplozji bomb atomowych w Hiroszimie i Nagasaki. Okres największej wrażliwości tkanek płodu na promieniowanie jonizujące obejmuje czas od 8 do 15 tygodnia ciąży. U dzieci narażonych w tym okresie życia na promieniowanie obserwuje się często małogłowie i opóźniony rozwój umysłowy.