Szkorbut (choroba żeglarzy)

Szkorbut, zwany też gnilcem spowodowany jest niedoborem witaminy C. Najstarszy opis choroby – papirus Ebersa (1500 p.n.e.) .Objawy: po 3 miesiącach występuje zmęczenie i apatia, po 5 miesiącach skóra staje się szorstka i sucha, po 9 miesiącach krwawienia i trudności w gojeniu ran, dziąsla rozmiękczone, obrzmiewają i zabarwiają się na różowo, obluźnienie zębów; zaburzenia czynności serca i płuc zagrażające życiu chorego.
Środowiska zagrożone: żeglarze, żołnierze, więźniowie, podopieczni instytucji opiekuńczych, sierocińców, badacze rejonów arktycznych. Obecnie szkorbut zagraża samotnym mężczyznom w państwach wysoko rozwiniętych.
W latach 1600 – 1800 szkorbut był przyczyną śmierci ok. 1 mln. marynarzy. Przyczyny choroby wyjaśniano w oparciu o teorię humoralną

Wzmianki na temat szkorbutu: 1500 r. p.n.e. – papirus Ebersa, V wiek p.n.e. – Hipokrates, XIII w. n.e. – liczne wzmianki np. o chwiejących się zębach, XV/XVI w. – długotrwałe wyprawy oceaniczne, po raz pierwszy zaczęto traktować szkorbut jako odrębną i dającą się rozpoznać chorobę.  Jak nazywano tę chorobę: mal de terre, mal de Luanda, scorbuck, schverbaujck, schorbock, scorbutus.z

1498 – Vasco da Gama; śmierć połowy załogi z powodu szkorbutu

Pożywienie „sprzyjające” szkorbutowi:solone, suszone lub wędzone mięso i ryby, stary ser, suchary, suszone rośliny strączkowe, woda, piwo, brak świeżych owoców.

Jako przyczynę szkorbutu wymieniano: zimne morskie powietrze, zarażenie zepsutą krwią, niedostatecznie wyleżakowane drewno, z którego powstawały okręty. Dawne zalecenia to sól i solone mięso, rozcieńczony kwas fosforowy, krew świnki morskiej, transfuzja krwi zwierzęcia!

szkorbut chore zęby

Eksperyment okrętowy Jamesa Linda

Pod koniec XVI w. zauważono, że owoce cytrusowe zapobiegają szkorbutowi; Uważano też że skutecznym środkiem zapobiegawczym jest piwo. 1747 James Lind wykonal pierwszy test kliniczny w dziejach medycyny: podzielił marynarzy cierpiących na szkorbut na sześć grup i każdej podawał inne substancje wykazując w ten sposób, że tylko grupa która otrzymała owoce cytrusowe powrócila do zdrowia. Schyłek XIX w. epidemia ‘szkorbutu dziecięcego’ w związku z odchodzeniem od karmienia piersią. Na początku XX w. norweski bakteriolog Axel Holst potwierdził istnienie związku pomiędzy dietą i wystąpieniem choroby.Częste zachorowania na szkorbut wśród europejskich i amerykańskich ekspedycji arktycznych; surowe, świeże mięso dobrym źródłem witaminy C dla rdzennych mieszkańców. W Europie ziemniak głównym źródłem witaminy C.

Realizacja przewidywań George’a Budd’a o identyfikacji za pomocą metod chemii organicznej składnika, którego niedobór powoduje szkorbut. Początek XX w. Axel Holst i Christian Froehlich – badania na świnkach morskich. A w 1912 r. Kazimierz Funk ogłasza swą słynną teorię czterech chorób niedoborowych.

Inne fakty (XV-XVII wiek):

• do połowy XVI w. – „humoralne” teorie medycyny, opisywanie szkorbutu jako choroby wywoływanej nadmiarem czarnej żółci – „melancholicznego” soku
• XVI-XVIII w. – wawrzucha, rukiew wodna i przetacznik – ulubione środki przeciw szkorbutowi, mimo niewielkiej zawartości wit. C
• 1601 r. – brytyjska Kompania Wschodnioindyjska; James Lancaster zaopatrzył swych żeglarzy w pomarańcze i cytryny, dzięki czemu załoga uniknęła szkorbutu
• koniec XVI w. – coraz więcej osób zdaje sobie sprawę z leczniczej działalności świeżej żywności, zwłaszcza świeżych owoców; powstanie zagęszczonych soków owocowych
• XVII w. – zakładanie przez Holendrów sadów cytrusowych wzdłuż szlaku oceanicznego dookoła Afryki oraz prowadzenie eksperymentów ogrodniczych na pokładach statków

Odwiedzający wpisali takie problemy: