Wiarygodność wyników laboratoryjnych

WIARYGODNOSĆ WYNIKOW LABORATORYJNYCH

1. Wizualizacja
2. Przydatność diagnostyczna
3. Interpretacja i błędy wpływające na wiarygodność wyniku

Ad. Przydatność diagnostyczna

- Na przydatność wpływa szereg czynników, oraz metody, jakie
wykorzystujemy (precyzyjne, nieprecyzyjne; jest czasami przydatna z
małymi ograniczeniami)
- Stosowane metody z czasem s± zastępowane nowszymi
- Badania screeningowe:
; badamy przemiany białkowe, cholesterolu, profil hematologiczny
; Wykonujemy je u indywidualnego pacjenta lub w populacji
; Przy badaniu populacji uzyskujemy dla niej zakres wartości
minimalnych, średnich i maksymalnych (każda populacja ma własne
normy), a wyniki pacjenta analizujemy względem wartości populacji (np.
zdrowy Eskimosie mieści; się w polskich normach)
; W procesie chorobowym wartość wskaźników znacząco odbiega od norm i
wtedy nie patrzymy na screening
- badania przesiewowe; określają występowanie lub nie danego
czynnika, np.: AgHBS, poziom Cholesterolu, nosicielstwo Salmonella,
Shigella, WZW
- Metody:
; Ilościowe, precyzyjne; krzywa kalibracyjna dobrze rozbudowana
(mniej sprecyzowana do badań półilościowych, np. pomiar glukozy w
glukometrach)
; Półilościowe; do badań przesiewowych, ale nie s± używane do
diagnozy finalnej, nie jest to precyzyjne badanie
; Jakościowe; oceniają, że jest obecny dany czynnik, np. próba
ciążowa system grupowy krwi

Ad. Interpretacja

- czynnik klimatyczny ; w Polsce różnica temp. ok. 50st. C (dwukrotnie
w ciągu roku),
; temperatura: adaptacja do zimna (płyny ustrojowe zamarzaj± poniżej
temp.;5st. C), w wyższych temperaturach mamy niższa± prężonoć tlenu w
organizmie, natomiast w niższych temp.; wyższa± (w górach łatwiej się
oddycha pomimo niższego ciśnienia), wydłużony czas krzepnięcia i
krwawienia w niskich temp.
&; pora roku; intensywność światła, zmiany w wydzielaniu hormonów; w
zimie gdzie mało światła obserwujemy wzrost cholesterolu i kwasów
tłuszczowych oraz wzrost poziomu hormonów tarczycy,
gli-kokortykosteroidów (przewaga ukł. przywspółczulnego), na wiosnę
przeważa ukł. współczulny; wpływa na metabolizm węglowodanów i lipidów
- wysokoć; powyżej 500m zmieniaja się wskaźniki hematologiczne:
wzrasta stężenie Hb, erytrocytów i hematokryt
- czynnik etniczny połączony z trybem życia i diet± oraz warunkami
środowiskowymi ; np. u Eskimosów nie ma kwasicy metabolicznej z braku
węglowodanów, maja niski poziom cholesterolu, nie maja chorób krążenia
- dieta ; wegetarianie granicz± na granicy anemii; im dalej na północ
; jest mniejsze spożycie owoców natomiast na południu jest duże
spożycie nienasyconych kwasów tłuszczowych (powoduje wysoki poziom
HDL i niski cholesterolu)
- wysiłek fizyczny
- używki; palenie tytoniu powoduje wzrost erytrocytów, Hb i hematokrytu
- wiek; mogą być różne krzywe da tej samej populacji, ale w
rozróżnieniu do wieku

u młodych wynik na granicy może świadczyć o zaburzeniu funkcji
wydzielniczej nerki, nadmiarze katabolizmu, natomiast ten sam wynik u
starszych wyraża normę

Ad. Błędy wpływające na wiarygodną wyniku

a) przedanalityczne:
- złe przygotowanie pacjenta (nie poinformowanie go o 12 godz.
Głodówce przed oznaczeniem stężenia lipidów)
- nie poinformowanie pacjenta o unikaniu wysiłku i stresu (zła
gazometria u zestresowanych dzieci)
- stan fizjologiczny organizmu, używane leki, używki, ciąża
menstruacja (np. przy paleniu tytoniu obserwuje się wzrost liczby
erytrocytów kompensujący zwiększenie stężenia, CO we krwi)
- rodzaj pobranego materiału: krew żylna, tętnicza, kapilarna (jest
labilna)
- stosowanie standaryzowanych leków, narzędzi (strzykawki, probówki)
b) analityczne
- błąd systematyczny określający charakterystykę danego laboratorium
- niewłaściwa praca,niemożność uzyskania powtarzalnych wyników z tej
samej próby; odtwarzalność z tej samej próby te same wyniki
- błąd dopuszczalny: zakresu Wartości minimalnej i maksymalnej
podzielona przez wartość średnia i pomnożona przez 100, np. metoda
Salliego w kolorymetrii : 20%

1) z 1 próby wykonujemy 5 oznaczeń
2) wyliczamy stężenie Hb ze wzoru: E*współczynnik z butelki / Ewz
3) obliczamy odchylenie standardowych pierwiastek z różnicy
obliczonego stężenia Hb i stężenia średniego podzielony przez liczbę
wykonanych oznaczeń (tu:5)
4) obliczenie błędu: iloraz; przez stężenie średnie Hb pomnożone razy 100