Według Światowej Organizacji Zdrowia, AIDS (ang. acquired immunodeficiency syndrome – zespół nabytego upośledzenia odporności), jest ostateczną, wyrażającą się wystąpieniem wtórnych zakażeń bądź nowotworów, kończącą się zgonem, formą zakażenia wirusem HIV, pojawiającą się zwykle po wielu latach trwania infekcji HIV.

AIDS skupia obecnie w większym stopniu uwagę społeczną niż inne zdefiniowane cho­roby. AIDS to nie tylko groźna choroba, z któ­rą medycyna, na dzień dzisiejszy, do końca nie potrafi sobie poradzić, ale to także pro­blem psychospołeczny, dotykający wszystkich dziedzin życia. Zakażenie HIV wiąże się bez­pośrednio ze sferą życia intymnego, a więc naszą największą prywatnością. Zakażenie może przez wiele lat nie dawać objawów kli­nicznych, mimo to osoba zarażona może za­razić swojego partnera seksualnego, a kobieta przenieść zakażenie na płód lub noworod­ka. Po drugie: choroba ma podstępny prze­bieg, bez możliwości wyleczenia. Po trzecie: istnieje obawa każdego zarażonego przed utratą dotychczasowego statusu społecznego, odtrącenia przez otoczenie i skazania na sa­motność. W niektórych środowiskach ludzie należący do grup zwiększonego ryzyka (np. homoseksualiści) są dyskryminowani, a cza­sami nawet obserwuje się agresywne wobec nich zachowania. Informacje o drogach za­każenia są niekiedy przyjmowane z rezerwą czy niedowierzaniem lub jako celowa dzia­łalność dezinformacyjna, mająca uspokoić społeczeństwo. I wreszcie strach przed epi­demią chorób zakaźnych, które w przeszłości dziesiątkowały ludzkość. W każdej dziedzi­nie życia – świadomość, zrozumienie i rze­telna informacja wpływa uspokajająco na każdego człowieka. Jedyną skuteczną bro­nią przed zakażeniem HIV jest, więc świado­mość społeczna.

Problemem AIDS zajmują się wszystkie kraje świata. W 1988 roku od­był się Światowy Szczyt Ministrów Zdrowia (Londyn) poświęcony zapobieganiu i kontroli­ AIDS w związku z pandemicznym charak­terem zakażeń. Rok później w czasie obrad V Międzynarodowej Konferencji na temat AIDS w Montrealu kilka zespołów przedstawi­ło postępy badań nad szczepionką anty-HIV, w tym rezultaty uzyskane u ludzi – ochot­ników. W 1990 roku Światowa Organizacja Zdrowia potwierdziła doniesienia z wielu kra­jów europejskich i USA o zmianie zachowań osób z grup zwiększonego ryzyka na zakażenie, głównie homoseksualistów, co spowodowało zmniejszenie odsetka zakażonych w stosunku do przewidywań. Jest to rezultat prowadzo­nej oświaty zdrowotnej.

Modele HIV

Pojawiają się trzy modele występowania zakażeń HIV na świe­cie (wg. Manna, Dyrektora Globalnego Pro­gramu Walki z AIDS Światowej Organizacji Zdrowia).

• Model I – występowanie: Europa Zachodnia, Ameryka Północna, niektóre re­giony Południowej Afryki, Australii, Nowej Zelandii. Głównie dotkniętymi grupami są tutaj mężczyźni – homo- i biseksualiści oraz narkomani dożylni. Przenoszenie AIDS dro­gą płciową ma przede wszystkim charakter homoseksualny.
• Model II – występowanie: Afryka centralna, Wschodnia i Południowa oraz część Wysp Karaibskich.W tych regio­nach przenoszenie wirusa odbywa się głów­nie drogą płciową, heteroseksulnie i dlatego stosunek płci wśród chorych na AIDS jest prawie jednakowy. Zagrożenie w tych re­jonach to przetoczenia krwi zakażonej HIV (niejałowy sprzęt medyczny) oraz perinatalne (okołoporodowe).
• Model III – występo­wanie: Azja, większa część regionu Oceanu Spokojnego, Europa Środkowa i Wschodnia.

Większość przypadków AIDS obejmuje tutaj kontakty homo- i heteroseksualne, a także le­czonych importowanymi preparatami krwio­pochodnymi i krwią. Niepokojącym jest fakt, że na świecie obserwuje się wzrost nowych zakażeń w krajach biednych Afryki Subsaharyjskiej, Ameryce Południowej, Azji i kra­jach byłego Związku Radzieckiego. W Afryce, głównie Południowo-Wschodniej i Środko­wej około 36%populacji dorosłej zakażonej jest wirusem HIV. W Republice Południowej Afryki szacunkowo każdego dnia zostaje za­każonych HIV 1500 osób. W regionie Kwa Zu Natal w RPA jest 30-40% zarażonych osób w populacji. W Kenii około 20% zarażonych kobiet ukrywa ten fakt, nie są więc one le­czone, a zachodząc w ciąże, rodząc dzieci i karmiąc je piersią zwiększają ryzyko zakaże­nia potomstwa.

Geneza HIV

Pierwsze przypadki AIDS wykryto w 1981 roku, w Los Angeles u pięciu homoseksualistów, i w 1983 roku w Afryce Środkowej oraz na Haiti. Analiza retrospektywna wykazała, że za­równo w USA i Europie, a także w Afryce przypadki tej choroby występowały już w końcu lat 50-tych. W 1982 roku było już jasne, że nieznana do tej pory choroba ma związek z prze­taczaniem krwi i jej pochodnych (w grudniu 1982 roku opisano pierwszy przypadek AIDS u chorego na hemofilię).

W 1993 roku udało się wyizolować wirusa należącego do grupy retrowirusów z limfocytów chorego na AIDS. Dokonał tego zespół Luca Montagnier’a z Instytutu Pasteura w Paryżu. Z uwagi na to, że pacjent ten miał uogólnione powiększenie węzłów chłon­nych wirus otrzymał nazwę: LAV – limphadenopthy associated virus.

W 1984 roku dwa zespoły badaczy wyosobniły u chorych na AIDS tożsame wirusy z LAV. Ustalono, że jest to retrowirus należący do rodziny lentiwirusów. Pierwsza grupa uczonych (zespół Roberta Galio z Naro­dowego Instytutu Badań nad Rakiem w Bethesda, Maryland) nazwała go HTL V-lll (human T lymphotropic virus type III). Druga grupa (zespół Jay’a a Leve’ego z Uniwersytetu Kalifornijskie­go) nazwała go ARV (AIDS – related virus). Po wykryciu wirusa prowadzono intensywne prace nad ogólnodostępnym, komercyjnym testem umożliwiającym stwierdzenie obecności prze­ciwciał skierowanych przeciwko omawianemu wirusowi.

W 1986 roku w Afryce Zachodniej zespoły: francuski i amerykański wyizolowały drugi typ wirusa odpowiedzialny za AIDS i od­powiednio je nazwały: LAV-2 i HTL-IV. W tym samym roku Międzynarodowy Komitet Taksono­mii Wirusów wprowadził nazwę HIV-1 i HIN/-2 w miejsce poprzednio używanych (HIV – ang. human immunodeficiency virus, ludzki wirus nabytego upośledzenia odporności), powszech­nie do dziś używaną.

Prawdopodobnie wirus HIV-1 przedostał się do populacji ludzkiej z po­pulacji małp afrykańskich, być może w połowie naszego stulecia. Zawleczony do afrykańskich skupisk miejskich w czasie dużej migracji ludności, w okresie postkolonialnym, rozprzestrzenił się następnie w USA i w Europie, a potem na pozostałych kontynentach. Początkowo szerząc się drogą kontaktów seksualnych (duże znaczenie miało wtargnięcie wirusa do grup homo­seksualistów), stał się także przyczyną zakażeń poprzez przetoczenia krwi i jej pochodnych i używania nie sterylnego sprzętu, przede wszystkim przez osoby uzależnione od preparatów dożylnych.

Pochodzenie wirusa HIV-2 nie zostało do końca wyjaśnione. Odkąd udowodniono wirusową etiologię AIDS, na całym świecie rozpoczęto prowadzenie intensywnych badań nad skutecznymi preparatami przeciwwirusowymi, które doprowadziły w laboratoriach amerykań­skich brytyjskiej firmy Wellcome Fundation do wyprodukowania, do dzisiaj powszechnie sto­sowanego, leku o udowodnionym działaniu anty-HIV, o nazwie: AZT (azydotymidyna – nazwa handlowa: Retrovir, Zidovudine). Zapoczątkowało to dalsze prace, trwające do dziś, nad inny­mi lekami o podobnym działaniu terapeutycznym.

Epidemiologia zakażeń HIV

Dotychczas w epidemiologii AIDS używa­no, dla uświadomienia możliwości zakażenia HIV, określenia: grupy zwiększonego ryzyka. Obecnie zastąpiono je nowym pojęciem: ry­zykowne zachowania, ta zmiana ma uświa­domić, iż zakażenie HIV nie jest wyłącznie związane z określonymi grupami społeczeń­stwa, lecz może dotyczyć każdego z nas, kto chociażby jednorazowo znajdzie się w obsza­rze ryzykownego zachowania. Na szczególne ryzyko zakażenia są narażeni: homoseksu­aliści i biseksualiści; narkomani uzależnieni od preparatów pobieranych dożylnie; pro­stytutki i osoby chorujące na schorzenia przenoszone drogą płciową; chorzy na hemo­filie; wielokrotni biorcy krwi; dzieci urodzone z matek zakażonych HIV; heteroseksualiści często zmieniający partnerów (promisku­ityzm). Ryzyko zakażenia jest tym większe, im większa liczba cząsteczek znajduje się w pły­nach ustrojowych lub w tkankach. Wyróżnia się kilka dróg szerzenia się zakażenia HIV:

Seks a AIDS

Droga seksualna (homo- i hetereoseksualna) HIV-1 i HIV-2 należą do wirusów pierwot­nie przenoszonych drogą seksualną (w no­menklaturze są to choroby określane skrótem STD – ang. Sexualy Transmitted Diseases). Za­każenie może nastąpić w przypadku zarówno stosunków heteroseksualnych jak i homosek­sualnych (częstość zakażeń HIV wśród lesbijek jest bardzo rzadka, znacznie częściej do za­każenia dochodzi wśród partnerów: mężczy­zna – mężczyzna). Od początku badań nad HIV w Stanach Zjednoczonych i w Europie przeważają zakażenia wśród homoseksuali­stów. W czasie stosunku między homoseksualistami powstają warunki do mikrourazów, co sprzyja zakażeniu. Zakażeniu ulega (choć nie zawsze) partner bierny. Ryzyko zakażeń heteroseksualnych stale wzrasta i to zarówno w krajach rozwiniętych, jak i w krajach afry­kańskich, Indiach i na Dalekim Wschodzie. Jest ono zawsze wyższe, gdy niezakażony partner styka się z krwią chorego. Takie wa­runki istnieją podczas menstruacji. Zakażeniu sprzyjają mikrourazy, a także stany zapalne w narządach płciowych (nadżerka, opryszczka, rzeżączka, kiła, chlamydioza). Stosunki oralne, również stanowią ryzyko zakażenia HIV. Zaka­żenie HIV może nastąpić nawet po jednorazowym stosunku z nosicielem wirusa, a niekiedy nie dochodzi do zakażenia nawet po wielu stosunkach z zakażonym. Używanie prezerwatyw w wysokim stopniu zmniejsza ryzyko zakażenia HIV u kobiet jak i u mężczyzn.

Przetaczanie krwi, a AIDS

Droga krwiopochodna – zakażenia drogą krwiopochodną są możliwe w kilku okolicznościach. Przetoczenie krwi – w ostatnich latach znacznie obniżyło się ryzyko zakażenia z uwagi na wprowadzenie testów diagnostycznych (anty-HIV) i innych metod selekcji dawców krwi. W krajach, w których badania krwi w celach transfuzjo logicznych są przeprowadzane w niepełnym zakresie lub wcale, ryzyko to jest wielokrotnie większe. Ist­nieje, niestety, możliwość zakażenia po prze­toczeniu krwi badanej na obecność anty-HIV z wynikiem ujemnym wówczas, kiedy daw­ca znajduje się w okresie przed serokonwersją (tzw. okienko serologiczne). Wyjaśnienie tego problemu znajduje się w rozdziale do­tyczącym diagnostyki AIDS.

Zakażenia przez podanie preparatu krwiopochodnego, wy­tworzonego z krwi osoby zakażonej – na tego rodzaju zakażenia narażeni są przede wszystkim chorzy na hemofilię, którzy okre­sowo muszą przyjmować brakujące im czyn­niki krzepnięcia. Zakażenia wśród chorych na hemofilię notowano głównie w okresie przed wykryciem wirusa HIV. Wprowadzenie metod zapobiegawczych (odpowiedni dobór daw­ców, stosowanie wysokiej temperatury w celu inaktywacji wirusa HIV w preparatach krwio­pochodnych) znacząco obniżyły ten rodzaj zakażenia.

Narkomani

Zakażenia w wyniku stosowa­nia nie jałowego sprzętu medycznego – tu największą grupę stanowią narkomani. Są oni narażeni na zakażenie, nie tylko z uwa­gi na wymienianie się między sobą igłami i strzykawkami, ale także w wyniku pobiera­nia preparatu narkotycznego z naczynia, do którego wprowadzono zakażoną krew (tzw. kompot). Opracowano liczne programy za­pobiegające szerzeniu się HIV wśród narko­manów (np. propagowanie prostych środków odkażających, nieodpłatne rozdawanie igieł i strzykawek), jednak decydujące znacze­nie ma odpowiednie leczenie odwykowe, a wśród młodzieży szkolnej odpowiednio realizowany program wychowawczy. Narkomani mogą być również źródłem szerzenia się za­każenia na drodze homo- i heteroseksualnej. Na zakażenie nie wyjałowionym lub źle wyja­łowionym sprzętem medycznym można być narażonym również w gabinetach stomato­logicznych, laryngologicznych, ginekologicz­nych, czy podczas wykonywania zabiegów np. gastroskopii. Podobne niebezpieczeństwa wynikają ze wspólnego korzystania z nożyków do golenia, cążków itp. W tym kontekście szczególnie ważny jest stan sanitarny gabi­netów zabiegowych, zakładów fryzjerskich i kosmetycznych. W grupie ryzyka tą drogą są również pracownicy służby zdrowia, zarówno w gabinetach zabiegowych, salach opera­cyjnych oraz udzielający pierwszej pomocy.

Poród a AIDS

Droga wertykalna (wewnątrzmaciczna, oko­łoporodowa, w następstwie karmienia pier­sią) – zwiększenie liczby kobiet zakażonych heteroseksualnie zwiększa ryzyko zakażenia ich potomstwa. Znana jest także możliwość odwrotna: zakażone dziecko może przenieść wirusa na karmiącą matkę. Ryzyko zakaże­nia drogą wertykalną waha się w granicach 15-40%. Istnieją trzy drogi zakażenia matka-płód: wewnątrzmacicznie (przejście wiru­sa przez łożysko); w czasie porodu (poprzez ekspozycje płodu na krew i wydzieliny mat­ki); po porodzie – w związku z karmieniem piersią (mleko kobiece zawiera niewielkie ilości wirusa HIV).

Inne

Poprzez transplantacje – opisano przypadki zakażenia HIV po prze­szczepach nerki, wątroby i szpiku kostnego. Ryzyko zakażenia w wyniku transplantacji na­rządów jest większe w przypadku pobierania narządu od osoby zmarłej.

Poprzez sztuczne zapłodnienie – zakażenie w wyniku sztucz­nego zapłodnienia praktycznie nie powinno się zdarzyć ze względu na możliwość badania dawcy w odstępach czasu. Pobrane nasienie jest przechowywane i dawcę bada się ponow­nie przed unasienieniem kobiet. Unika się w ten sposób ryzyka wykorzystania nasienia od mężczyzny zakażonego HIV w okresie wspomnianego już okienka serologicznego. Wyjąt­kowo do zakażeń HIV może dojść w innych okolicznościach, kiedy dochodzi do kontak­tów z wydzielinami i wydalinami osoby za­każonej.

Opracowanie na podstawie danych Krajowego Centrum ds. AIDS

Opracowanie na podstawie UNAIDS.

mapa AIDS 2008 rok

Według raportu UNAIDS (United Nations Programme on HIV/AIDS) w 2006r. przybyło 4,3mln osób zakażonych wirusem HIV, a 2,9mln zmarło na AIDS. Od 1981 r. choroba ta zabiła 25mln ludzi. Największą grupę nowo zakażonych (65%) stanowią mieszkańcy Afryki. Co trzeci miesz­kaniec południowej części Czarnego Lądu ma we krwi wirusa, rośnie też liczba zakażonych ciężarnych kobiet. Coraz więcej mieszkańców tego kontynentu umiera na AIDS. Choroba ta jest przyczyną blisko 80%. wszystkich zgonów, gdyż tylko co czwarty Afrykanin dostaje nie­zbędne leki. Na drugim miejscu znalazł się rejon Azji. Tylko w Azji Południowo-Wschodniej żyje 8mln zakażonych HIV. Najszybciej wirus rozprzestrzenia się w Europie Wschodniej i Azji Centralnej. W ciągu dwóch lat liczba infekcji wzrosła tam aż o 70%. W samej Rosji oficjalna liczba osób żyjących z wirusem HIV powiększyła się w 2006r. o ponad 35tys. Według specjali­stów dane te znacznie odbiegają od rzeczywistości, a całkowita liczba zakażonych w tym kra­ju zbliża się już do miliona. W Rosji i sąsiadującej z nią Ukrainie wśród osób żyjących z HIV na pierwszym miejscu są młodzi ludzie, którzy nie przekroczyli 30r.ż. (prawie 90%.). Wśród nich najwięcej jest narkomanów, choć coraz więcej zakażeń notuje się w wyniku stosunków hete­roseksualnych. Na Ukrainie w pierwszym półroczu 2006r. zakażenia takie stanowiły aż 35%. Także w Europie Zachodniej i Środkowej osoby heteroseksualne stanowią duży odsetek ofiar wirusa HIV (56%), podczas gdy homoseksualiści 25% nowych przypadków zakażeń. Autorzy raportu zwracają uwagę na duży wzrost zakażeń u kobiet. Na świecie zarejestrowanych jest 17,7mln kobiet żyjących z HlV, czyli o 1 min więcej niż w roku ubiegłym. Wśród najczęstszych źródeł zakażeń wymienia się stosunki heteroseksualne (seks bez zabezpieczeń), stosunki ho­moseksualne oraz używanie przez narkomanów zakażonych igieł i strzykawek.

Opracowano na podstawie : Tomasz Surdel „Wciąż nie wygrywamy ze światową epidemią HIV”, Gazeta Wyborcza z dnia 22.11,2006r. „Wirus nie śpi”, Trybuna z dnia 22.11.2006r. „Rośnie liczba nosicieli wirusa HIV”, Super Nowości z dnia 23.11.2006r.

Szacunkowo co­dziennie wirusem HIV zaraża się ok. 16 tys. osób.
częstość hodowli HIV z różnego materiału

Opracowano na podstawie: LevyJ. A.:
„AIDS – pathogenesis and treatment”, red. J. A. Levy, Marcel Dekker, Inc., New York – Basel, 7988

U 4% zakażonych wirusem HIV nie udaje się ustalić przyczyny zakażenia. Domowe kontak­ty z nosicielem HIV nie prowadzą do infekcji. Dotyczy to używania tej samej łazienki, toale­ty, jak i spania w jednym łóżku, a także używania wspólnych sztućców i nakrycia stołu (talerze itp.). Podobnie wygląda sytuacja w kontaktach przypadkowych tego typu w miejscach publicz­nych. (Używanie sztućców i naczyń w barach, restauracjach i kawiarniach nawet, gdy ich stan sanitarny nie jest zbyt dobry). Nie ma również ryzyka zakażenia podczas codziennych, nawet wieloletnich kontaktów dziecka w przedszkolu lub w szkole. Nieznane są przypadki zakaże­nia HIV w kąpieliskach, niezależnie od ich rodzaju (baseny z wodą bieżącą lub wymienianą). Również owady nie przenoszą tych zakażeń. Ślina osoby zakażonej w warunkach fizjologicz­nych nie stanowi zagrożenia, chyba, że zawiera domieszkę krwi, co zdarza się w chorobach jamy ustnej.

Wirus HIV: budowa i morfologia

AIDS jest chorobą wywołaną przez wirusy: HIV-1 i HIV-2. Wirusy te wnikają do komó­rek układu odpornościowego, namnażają się w nich i niszczą je. Prowadzi to do dramatycz­nego w skutkach osłabienia odporności orga­nizmu. Staje się on wtedy bezbronny wobec normalnych, niegroźnych zakażeń. Człowiek pozbawiony odporności może umrzeć z po­wodu choroby, która u niezakażonych prze­biega w sposób łagodny. Cząsteczka HIV ma średnicę około 100 nm. Ma budowę warstwo­wą. Dwie główne warstwy to: rdzeń i osłonka. Wirus jest bardzo wrażliwy na działanie czyn­ników środowiska zewnętrznego. Poza orga­nizmem człowieka szybko traci zjadliwość. Szybko również ginie pod wpływem działa­nia środków dezynfekujących. Gotowanie za­bija HIV w temperaturze 56°C, ginie on po 30 minutach.

A) – białko powierzchniowe otoczki – glikoproteina 120; B) – białko przezbłonowe otoczki – glikoproteina 41; C) – białkowa osłona rdzenia; D) – lipidowa osłona zewnętrzna; E) – mostek dwusiarczkowy łączący głikoproteinę 120 i głikoproteinę 41; F) -płaszcz białkowy – kapsyd; G) -dwie nici RNA; H) – integraza; I) – rewertaza; J) – proteaza.

Patogeneza zakażeń HIV

Pomimo olbrzymich postępów wiedzy na te­mat patogenezy zakażeń HIV, nie jest ona jeszcze w pełni poznana. Utrudnieniem jest tu brak odpowiedniego modelu doświadczal­nego na zwierzętach. Zrozumienie tych za­gadnień wymagałoby dużej wiedzy z zakresu immunologii. W największym skrócie: zaka­żenie HIV wywołuje dysregulację odpowie­dzi odpornościowej (głównie komórkowej), aż do całkowitego jej zniszczenia. Bezpośrednie skutki zakażenia dają w rezultacie zaburzenia odpornościowe (limfocyty T, B. monocyty, makrofagi). Należy tu wspomnieć o pełniących kluczową rolę w odpowiedzi immunologicz­nej limfocytach CD4 tzw. pomocniczych (ang. hel per) oraz limfocytach CD8 tzw. zabój­czych (ang. – killer). W zdrowym organizmie prawidłowy stosunek CD4 do CD8 wynosi 2:1. W przypadku zaburzeń odporności stosu­nek ten ulega niekorzystnej zmianie. Powstałe zaburzenia odpornościowe są bezpośrednim podłożem zakażeń drobnoustrojami oportunistycznymi i rozwoju nowotworów. Zakaże­nie HIV wywołuje wszystkie postacie procesu infekcyjnego znane w patologii chorób zakaź­nych. Są to: zakażenia bezobjawowe, ostre zespoły chorobowe, przewlekłe zespoły cho­robowe.

W przebiegu zakażeń HIV wyróżnia się kli­nicznie cztery etapy:

1. ostra choroba retrowirusowa;
2. okres zakażenia bezobjawowego (nosicielstwo HIV);
3. zespół limfadenopatyczny; przetrwałe uogólnione powiększenie węzłów chłonnych (ang. persistent generalized lympha- denopathy – PC/.);
4. objawy ogólnoustrojowe (zespół wyczerpania – ang. wasting syndrome; zespół związany z AIDS – ang. AIDS related complex – ARC).

Ostra choroba retrowirusowa

Ostra choroba retrowirusowa – początek za­każenia HIV może przebiegać bezobjawowo lub objawowo. 50-70% (wg. niektórych źró­deł 50-90%) osób zakażonych ujawnia klinicz­nie ostre objawy zakażenia – jest to tzw. ostra choroba retrowirusowa. Objawy pojawiają się nagle, najczęściej między 3-6 tygodniem od zakażenia. Utrzymują się 1-2 tygodni, ustę­pują samoistnie.
Przypominają one mononukleozę zakaźną. Należą do nich: gorączka lub stan podgorączkowy, nadmierna potliwość, bóle mięśni i stawów, wysypka plamista, plamisto-rumieniowa lub pokrzywka, głównie na tułowiu, powiększenie węzłów chłonnych obwodowych (często nie ulegają już regresji). Rzadziej występują: zapalenia opon mózgo­wo-rdzeniowych, zapalenie mózgu, rdzenia kręgowego, zapalenia wielonerwowe (zwłasz­cza nerwów czaszkowych – VII, VIII). Objawy te ustępują samoistnie. Istnieje możliwość na­wrotu ich po trzech tygodniach do trzech mie­sięcy. W czasie ostrej choroby retrowirusowej można z krwi, płynu mózgowo-rdzeniowe­go wyizolować wirusa HIV, a także oznaczyć w nich antygen HIV. Okres ten charakteryzu­je się ostrą wiremią.

Serokonwersja następuje zwykle w ciągu 1 -3 miesięcy. We krwi obwodo­wej stwierdza się leukopenię i małopłytkowość, a w rozmazie tzw. mononukleary – nieprawi­dłowe, charakterystyczne limfocyty, które wy­stępują również w mononukleozie zakaźnej. Stosunek wspomnianych limfocytów CD4 do CD8 (patrz rozdziało patogenezie AIDS) jest odwrócony i wynosi 1:2. Samoograniczanie się tej fazy zakażenia jest najprawdopodob­niej jeszcze efektem możliwości powrotu ukła­du immunologicznego do prawidłowej funkcji. W okresie tym stosuje się leczenie objawowe.

Najwcześniejsze włączenie terapii antyretro-wirusowej stwarza największe szanse skutecz­ności. Liczba zakażonych komórek jest wtedy stosunkowo mała, a mechanizmy immunolo­giczne sprawne. Osoby, u których wystąpiły ob­jawy ostrego zakażenia HIV, rozwijają szybciej pełnoobjawowy AIDS niż te z bezobjawowym przebiegiem wczesnej fazy zakażenia. Z uwa­gi na możliwość zakażenia innych osób ważne jest przyjęcie przez chorego zachowań ograni­czających maksymalnie możliwość przeniesie­nia zakażenia na osoby drugie.

Nosicielstwo HIV

Okres zakażenia bezobjawowego (nosiciel­stwo HIV) – po okresie, w którym może wy­stąpić ostra choroba retrowirusowa, następuje etap zakażenia bezobjawowego, trwający kil­ka do kilkunastu lat.

Około 30-50% zakażo­nych HIV po okresie-średnio 10 lat, rozwinie pełnoobjawowy AIDS. Jest to okres, który po­mimo istnienia zakażenia, cechuje się bra­kiem jakichkolwiek objawów klinicznych. Samopoczucie i aktywność życiowa bezobjawowych nosicieli HIV nie różni się od ludzi zdrowych. Mogą oni prowadzić aktywne ży­cie zawodowe i społeczne. Jednak w bada­niach laboratoryjnych tych chorych, w miarę upływu czasu, daje się zauważyć postępujące upośledzenie czynności układu odpornościo­wego, co wyraża się zmniejszeniem głównie liczby limfocytów CD4. Jest to wynikiem sta­łego namnażania się wirusa HIV w węzłach chłonnych. Z uwagi na to, że proces ten ma charakter postępujący bezobjawowy, nosiciel HIV wymaga okresowych badań lekarskich i laboratoryjnych.

Monitoruje się liczbę limfo­cytów CD4 i antygen HIV w surowicy, a tak­że inne markery statusu immunologicznego. W badaniach stwierdza się również w tym okresie obniżoną liczbę limfocytów, płytek krwi hemoglobiny oraz podwyższone OB. Ob­jęcie okresu bezobjawowego zakażenia HIV leczeniem przeciwwirusowym zapobiega roz­wojowi w przyszłości infekcji oportunistycznych i nowotworów złośliwych lub opóźnia ich występowanie.

Zespół limfadenopatyczny

Zespół limfadenopatyczny (przetrwałe uogól­nione powiększenie węzłów chłonnych PGL – ang. persistent generalized lymphadenopath). Zespół ten rozpoznaje się wówczas, gdy u za­każonego HIV stwierdza się powiększenie obwodowych węzłów chłonnych przekra­czających średnicę 1cm występujące, co naj­mniej w dwóch okolicach, poza pachwinami i utrzymujące się ponad trzy miesiące. Węzły chłonne są na ogół powiększone symetrycznie, niebolesne, przesuwalne względem podłoża. Najczęściej powiększone są węzły karkowe (85%) i okołouszne. Z uwagi na to, iż mogą być różne przyczyny limfadenopatii (bakteryj­ne, wirusowe, pasożytnicze, nowotworowe), przyjmuje się następujące kryterium diagno­styczne: u 1/3 zakażonych HIV poza powiększonymi węzłami chłonnymi stwierdza się w tym okresie choroby powiększoną śle­dzionę. Występują również zakażenia ukła­du oddechowego wywołane drobnoustrojami oportunistycznymi, a także zakażenia przewodu pokarmowego i skóry. Niekiedy pacjenci odczuwają bóle głowy i zmęczenie.

Zespół związany z AIDS

Objawy ogólnoustrojowe (zespół wyczerpa­nia, ang – wasting syndrome, zespół związa­ny z AIDS, ang. – AIDS related comlex – ARC). Kliniczne objawy tej fazy zakażenia są bez­pośrednią konsekwencją zakażenia HIV lub degradacji układu immunologicznego. Nie­które choroby tego okresu mogły występować wcześniej, lecz charakteryzowały się lżejszym przebiegiem. Gdy występują na tym etapie za­każenia HIV, najczęściej mają ciężki, nawro­towy przebieg. ARC rozpoznaje się wówczas, gdy u osoby zakażonej HIV występują łącznie lub rozdzielnie, co najmniej dwa z niżej poda­nych objawów i utrzymują się dłużej niż trzy miesiące.

Zespół wyczerpania – ARC

Do objawów zespołu wyczerpania (ARC) należą: okresowa lub ciągła gorączka powyżej 38°C; ubytek 10% lub większy masy ciała w stosunku do okresu poprzedzającego pojawienie się tych objawów; powiększenie węzłów chłonnych; okresowa lub przewle­kła biegunka (więcej niż dwa wypróżnienia na dobę); nocna potliwość; uczucie wyczer­pania fizycznego i psychicznego. Zespół po­wyższych objawów u 10-35% nosicieli HIV poprzedza ujawnienie się pełnoobjawowego AIDS. Zwykle u tych osób AIDS rozwija się w ciągu następnych trzech lat. Granica między zespołem objawów ogólnoutrojowych, a pełnoobjawowym AIDS jest mało wyraźna, trud­na do określenia. W AIDS objawy są na ogół utrwalone, bardziej nasilone i występują wraz z zakażeniami oportunistycznymi i (lub) no­wotworowymi, będącymi wynikiem zakaże­ni HIV.

Odwiedzający wpisali takie problemy: